4 min
Leeggehaald
Ondanks de oprukkende verstedelijking van Beverwijk en Heemskerk is de landschappelijke situatie ten oosten van het fort sinds de bouw weinig veranderd. Dit kan niet gezegd worden van het fort zelf. Het is een van de meest leeggehaalde forten van de Stelling. Zelfs de originele stalen deuren, waarmee alle vertrekken van buiten werden afgesloten, zijn verdwenen.
ARG ’40-’45 museum Fort bij Veldhuis. Foto: Marcia Oortman.
De zwakke schakel van de Stelling
Het noordwestelijk deel van de kringstelling rondom Amsterdam was het meest kwetsbare. De hoge duingronden lagen vlakbij, waardoor de strook te inunderen (onder water te zetten) land erg smal was. Daarom hervatte het Ministerie van Oorlog hier in 1897 als eerste weer de bouw van forten. Deze was in 1885 stilgelegd na de introductie van de brisantgranaat die de oude bakstenen forten met een paar voltreffers in puin kon schieten. Vanaf 1897 begon men met de bouw van het fort. In de jaren hiervoor had men de grond van het fortterrein al verstevigd met zand uit de duinen. Het duurde een aantal jaren voordat dit zandpakket voldoende was ingeklonken om er op te kunnen bouwen. Hierna werden er honderden heipalen in de zandgrond geslagen om te voorkomen dat de betonnen gebouwen zouden verzakken. In tegenstelling tot het Fort bij Vijfhuizen – dat behoorlijk afweek van het standaardmodel – volgden de fortenbouwers bij Veldhuis keurig het voorbeeldtype zoals dat door de genie was ontwikkeld. De andere forten van het Noordwestfront volgden in de jaren 1900-1903.
Duitsers en brokstukken
Zoals bij de meeste stellingforten het geval was, werd ook Fort bij Veldhuis tijdens de Tweede Wereldoorlog bemand door Duitse soldaten. Aan deze bezettingstijd dankt het fort de nu aanwezige restanten van een zoeklichtremise met hellingbaan in de frontwal. Maar er is nog veel meer te zien dat herinnert aan de Tweede Wereldoorlog. Op 10 februari 1944 kwamen rondom de boerderij Veldhuis de brokstukken van een Amerikaanse B17-bommenwerper uit de lucht vallen. Deze restanten van de bommenwerper zijn te zien binnen in het fort. Een van de piloten overleefde de crash en landde met zijn parachute in de omgeving. Hij werd gevangengezet in het Fort bij Veldhuis. Een halve eeuw later bezocht deze piloot het fort. Hij wist nog precies aan te wijzen in welk vertrek en in welke hoek hij gelegen had. Vooral het gebrek aan slaap stond hem nog scherp voor de geest. Zo veroorzaakte het stalen beslag op de laarzen van de Duitse soldaten in de lange gangen zo’n kabaal dat slapen haast onmogelijk was.
Interieur ARG ’40-’45 museum. Foto: Jephta Dullaart.
Bewaringskamp na de Tweede Wereldoorlog
Niet alleen geallieerde piloten hebben gevangen gezeten in het fort. Na de Tweede Wereldoorlog zijn hier tot september 1947 ‘foute Nederlanders’ opgeborgen, zoals NSB-ers en andere collaborateurs. Meerdere forten van de Stelling werden na de oorlog omgebouwd tot bewaringskamp. Vooral de forten ten noorden van het Noordzeekanaal werden hiervoor gebruikt. In deze forten zijn vaak nog restanten terug te vinden van deze vroegere functie, zoals tralies voor ramen en deuren of omgebouwde cellen met toiletvoorzieningen.
Het losstaande keukengebouw op het terrein van het Fort bij Veldhuis stamt ook uit deze tijd. Ook de gevangenkampen op het Fort aan de St. Aagtendijk en Fort Zuiderwijkermeer werden vanuit deze keuken van voedsel voorzien. Samen met de tralies voor de buitenramen is dit een blijvende herinnering aan deze korte, grimmige tijd.
Luchtoorlog Museum
Door zijn huidige functie is het fort nog steeds verbonden met geallieerde piloten, oude bommenwerpers en Duitse soldaten. Sinds eind jaren tachtig biedt het fort onderdak aan het museum van de stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945. Deze organisatie doet onderzoek naar verongelukte gevechtsvliegtuigen, zowel aan geallieerde als aan Duitse zijde. In Noord-Holland zijn zo’n 350 vliegtuigen tijdens de Tweede Wereldoorlog neergestort. Brokstukken van gecrashte gevechtsvliegtuigen en bommenwerpers staan nu tentoongesteld in de voormalige slaapvertrekken en wachtlokalen van het fort. Vele honderden objecten en relikwieën die te maken hebben met de luchtoorlog in de jaren ’40-’45 zijn te bewonderen in vitrines. Ook is het fort nu een walhalla voor de liefhebber van vliegtuigmodellen die overal aan het plafond bungelen. Onlangs is het fort gerestaureerd.
Een ander deel van het interieur. Foto: Jephta Dullaart
Meer informatie
Auteur: Jephta Dullaart (Redactie Oneindig Noord-Holland)
Meer informatie over Fort bij Veldhuis kunt u vinden op de volgende websites:
Publicatiedatum: 06/04/2012
Vul deze informatie aan of geef een reactie.