Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Fort bij Hinderdam: toevluchtsoord voor de natuur

Zelfs voor wie met een bootje over de Vecht vaart is het Fort bij Hinderdam moeilijk te herkennen. Het is een door begroeiing overwoekerd eilandje in een van de vele bochten van de kronkelende rivier. Men kan er slechts naar kijken, want erheen gaan is niet toegestaan. Alleen tijdens speciale excursies is het forteiland toegankelijk voor het publiek.

Hoewel de geschiedenis van dit fort teruggaat tot de 15e eeuw werd het forteiland pas in 1913 aan het Zuidoostfront van de Stelling van Amsterdam toegevoegd. De naam dankt het fort aan een vijftiende-eeuwse dam met sluizen die in de druk bevaren Vecht voor opstoppingen en aanvaringen zorgde. Het door water omringde eiland biedt door zijn geïsoleerde positie een veilig leefgebied voor bijzondere flora en fauna, zoals het zeldzame zomerklokje, verschillende soorten vleermuizen en de ijsvogel. Het door Natuurmonumenten aangekochte forteiland heeft nu een ecologische functie.

Fort bij Hinderdam. Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Twee verdedigingslinies

Het forteiland, gelegen tussen Nederhorst den Berg en Weesp, diende ter verdediging van beide oevers van de Vecht. In 1913 werd het Fort bij Hinderdam – dat al een lange geschiedenis kende – uit het verband van forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie getrokken en toegevoegd aan de Stelling van Amsterdam. Dit was al eerder gebeurd met de forten van Weesp en Muiden in 1892. Ook Fort Uitermeer werd in 1913 aan de Stelling toegevoegd, zodat alle forten rondom Amsterdam onder één commando kwamen te staan. In tegenstelling tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie die slechts een verdedigingslinie was, functioneerde de Stelling als Nationaal Reduit. De kringstelling rondom Amsterdam was niet alleen ter verdediging van de hoofdstad, maar gold ook als allerlaatste toevluchtsoord voor leger, koningshuis en regering als alle andere linies door de vijand veroverd waren.

Kaart van de rivier de Vecht met de buitens uit De Zegepralende Vecht (1719). Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Mobilisatie en aanpassing

Op de Stelling van Amsterdam is nooit gevochten, maar het reusachtige apparaat van de Stelling is twee keer in staat van verdediging gebracht. Dit gebeurde voor het eerst bij de mobilisatie ten tijde van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). De tweede keer was in de zomer van 1939. Deze duurde tot aan de Duitse inval in mei 1940. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de forten niet aan krijgshandelingen blootgesteld, zo ook niet het forteiland bij Hinderdam.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleven zo’n 50 militairen in het bomvrije wachthuis dat bestond uit twee legeringlokalen, een wachtlokaal en een keuken. Het stenen aanrecht en het fornuis zijn bewaard gebleven. In een aparte remise werden het geschut en de munitie opgeslagen. De remise werd in 1880 gebouwd, zoals blijkt uit het jaartal op de gevelsteen. Door de uitvinding van de  krachtige brisantgranaat moest de remise na een aantal jaren al van een dikke aarden laag worden voorzien.Toen in de jaren dertig van de twintigste eeuw de politieke en militaire spanningen opliepen in Europa werden de forten van de Stelling van Amsterdam versterkt. Op het Fort bij Hinderdam kwam in 1934 een mitrailleurkazemat van gewapend beton. In 1939 werden betonnen groepsschuilplaatsen aangelegd die beter bestand waren tegen bombardementen. De oudere gebouwen boden de manschappen nauwelijks bescherming tegen de moderne strijdmiddelen.

Opening Waterbank bij Fort bij Hinderdam. In 2011 is het historisch uitzichtpunt op het fort bij Hinderdam aan de Vecht hersteld. Bron foto: vecht.nl.

Lui leven op het fort

Door getuigenverhalen van soldaten kunnen we ons iets voorstellen van het dagelijks leven op een fort ten tijde van oorlogsdreiging. Soldaat Jan Prins (geboren in 1911) was tijdens de mobilisatie van 1939 gelegerd op het Fort bij Hinderdam. Zijn voornaamste taak was het aanleggen van loopgraven. Met zo’n 200 andere militairen, waaronder opvallend veel Friezen, diende hij Fort Hinderdam gereed te maken voor de naderende invasie van het Duitse leger. Zoals blijkt uit het filmpje hieronder had Jan een goede verhouding met de kok, een werknemer bij hem uit de bakkerij. Deze kok stopte hem regelmatig extra pakjes boter toe die het leven een stuk aangenamer maakte. Jan had, zoals hij het zelf noemt, een “lui leven” op het fort. Met name het zwemmen en vissen in de Vecht in de warme nazomer maakte het leven zeer draaglijk.

Meer informatie

Auteur: Jephta Dullaart (Redactie Oneindig Noord-Holland).

Meer informatie over Fort bij Hinderdam kunt u vinden op de volgende websites:

Publicatiedatum: 10/11/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.