3 min
Voor die tijd was het een modern fort dat alle militaire functies verenigde in één gebouw. In 1892 werd het fort toegevoegd aan het Zuidoostfront van de Stelling van Amsterdam waarvan de bouw inmiddels in volle gang was. In zijn 150 jarig bestaan is het fort slechts twee keer vol in gebruik geweest. De rest van de tijd bleef het fort zo goed als onbezet en leeg van binnen. Nu kent het een vredig hergebruik als huisvesting voor maatschappelijke en culturele organisaties voor de gemeenschap in Weesp.
De ophaalbrug naar het Fort aan de Ossenmarkt te Weesp, 1910-1920. Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland, Noord-Hollands Archief.
Strategisch belang van Weesp
Binnen de Stelling van Amsterdam is nog een klein aantal torenforten aanwezig, vooral in het gebied van de Vecht. Dat is op zichzelf best eigenaardig, want in de tijd dat deze militaire verdedigingslinie om de hoofdstad werd aangelegd, waren torenforten al ouderwets. Dat dit type fort toch voorkomt binnen de Stelling komt doordat in de Vechtstreek twee verdedigingslinies samen vallen. De torenforten behoorden namelijk eerst tot de eerder aangelegde Nieuwe Hollandse Waterlinie. Weesp kende door zijn strategische ligging aan de Vecht, nabij de vroegere Zuiderzee en aan de weg naar Amsterdam al een lange geschiedenis als vestingstad. In de 17e eeuw werd met financiële steun van Amsterdam een begin gemaakt met de aanleg van een bolwerk met bastions rondom het stadje. Hoewel de vesting nooit helemaal is afgemaakt, was Weesp tot diep in de negentiende eeuw vanuit militair oogpunt van belang. Daarom besloot men toen om de zeventiende-eeuwse bastions te versterken met een nieuw torenfort. Bij volledige bezetting bood het Fort aan de Ossenmarkt onderdak aan 232 manschappen. Om het fort beter te beschermen tegen de toenemende kracht van granaten werd in 1876 een zware aarden wal aan de oostzijde aangelegd. Ook werd de fortgracht gedempt. Deze gracht werd bij de grootscheepse restauratie in 1983-1985 opnieuw uitgegraven en van water voorzien. Doordat men toen ook de aarden wal heeft afgegraven, heeft men vanaf de Ossenmarkt weer vrij zicht gekregen op het oude torenfort.
Fort aan de Ossenmarkt. Foto: Peter Hoogervorst.
Weesp overspoeld met militairen
Op de forten van de Stelling van Amsterdam is nooit echt gevochten. Wel is de Stelling tweemaal in werking gezet, tijdens de mobilisatie van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Nadat het Nederlandse leger zich in mei 1940 van de Grebbelinie moest terugtrekken, zochten duizenden soldaten een veilig onderkomen binnen de muren van Weesp. Het vestingstadje werd letterlijk overspoeld door militairen, zo’n 2000 man. Overal zag men doodvermoeide soldaten slapen op bankjes in plantsoenen, in tuinen of op de vestingwallen.
Uit het dagboek van een Hollandse militair weten we dat de soldaten het Fort aan de Ossenmarkt niet konden gebruiken. Het was sinds 1918 niet meer gebruikt en verkeerde in slechte staat. Er stond zelfs “een voet hoog water in”. Daarom werden de mitrailleurs niet in het fort, maar buiten op het grasveldje opgesteld, zo weten we uit het dagboek.
Rode Kruis oefening Weesp. Bron: gahetna.nl, collectie: Het Leven (LEVEN 022). Rode Kruis oefening. In hotel-café De Roskam in Weesp wordt tijdens de oefening een veldlazaret ingericht waar de ‘ernstig gewonden’ worden ondergebracht. Foto 1914.
Meer informatie
Meer informatie over Fort aan de Ossenmarkt kunt u vinden op de volgende websites:
Publicatiedatum: 14/12/2011
Vul deze informatie aan of geef een reactie.