3 min

Het fort was nog niet gereed toen de eerste soldaten er werden ingekwartierd ten tijde van de algehele mobilisatie van 1914. Het leven op het fort was voor een dienstplichtige soldaat bepaald geen pretje. Aan veel dingen was een gebrek, vooral aan een zinnige tijdsbesteding.

Fort aan de Jisperweg.

Mobilisatie

In de zomer van 1914 stond Europa aan de vooravond van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Hoewel Nederland neutraal bleef, werd in augustus 1914 de algehele mobilisatie afgeroepen. Op alle forten van de Stelling werden dienstplichtige militairen gelegerd. In totaal werd de Stelling door 10.000 soldaten verdedigd, waarvan er 7.500 ingekwartierd werden in de forten. Sommige forten werden in allerijl provisorisch in gereedheid gebracht. Omdat Fort aan de Jisperweg nog niet opgeleverd was, werden de soldaten aanvankelijk op boerderijen in de buurt ondergebracht. Munitie, kanonnen en ander materiaal was nauwelijks voorhanden.

Soldaten op weg naar het fort.

Gebrek aan alles

Uit de persoonlijke verhalen van militairen blijkt dat de algehele mobilisatie – toch een van de grootste militaire operaties uit de Nederlandse geschiedenis –  soms behoorlijk amateuristisch geregeld was. De schietoefeningen op Fort aan de Jisperweg werden bij gebrek aan goede wapens uitgevoerd met oude geweren uit de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871). De voedselvoorziening op de forten was in die eerste dagen van de mobilisatie eveneens niet goed geregeld. Zelfs de gebruikelijke soldatenpot “rats, kuch en bonen” kon op de forten in de Beemster niet zonder hulp van de plaatselijke bevolking opgediend worden. Beemsterlingen brachten uit zichzelf brood, kaas, boter en aardappelen naar de hongerige soldaten.

Nederland bleef buiten de oorlog, maar tot het voorjaar van 1916 bleef de Stelling bemand met een volledige verdedigingsbezetting. Op de forten werden relatief oudere dienstplichtigen ingekwartierd, in de leeftijdscategorie 25-40 jaar. De jongere soldaten werden naar de grensgebieden in het zuiden en oosten gestuurd. De tijd werd gedood met lange marsen, schietoefeningen en onderhoud van het fort en terrein. Om de verveling tegen te gaan, werden allerlei clubs en verenigingen gevormd, waaronder muziek- en toneelgezelschappen en sportclubs. Naast het eindeloze wachten, waren ook de leefomstandigheden verre van ideaal. Men zat op een kluitje bij elkaar in kleine ruimten en de persoonlijke hygiëne liet vaak te wensen over. Ondanks dat de veelal getrouwde soldaten regelmatig op verlof mochten, zorgde de verveling voor veel onderlinge spanningen en frustraties. Zware straffen, en vooral de dreiging dat het verlof zou worden ingetrokken, moesten de soldaten in het gareel houden.

Fort aan de Jisperweg.

Groene bult in de vlakke Beemster

Het fort is nu bijzonder vanwege zijn hoge natuurwaarde. Te midden van het open en strak verkavelde landschap van de Beemster vallen de dicht begroeide wallen van het Fort aan de Jisperweg op. De situatie is hier hetzelfde als bij Fort aan de Middenweg. Het kalkrijke zand uit de duinen waarmee het terrein is verstevigd, zorgt voor een andere vegetatie dan in de omliggende Beemsterpolder. Het onderhoud gebeurt met inachtneming van de bijzondere flora en fauna. Het gras op het fort wordt jaarlijks twee keer gemaaid zodat er bloemrijk grasland ontstaat. Op de frontwal houden voornamelijk schapen het gras kort. Om de flora en fauna niet te verstoren is het fort beperkt toegankelijk voor het publiek.

Tekst: Jephta Dullaart

Meer informatie over Fort aan de Jisperweg kunt u vinden op de volgende websites:
Natuurmonumenten
Hollandse Waterlinies
Particuliere website Stelling van Amsterdam, een stadsmuur van water

Publicatiedatum: 11/05/2012