Op de foto zie je o.a. Frans Tames, Jaap Temminck en ingenieur A.I. Pathuis. Kennelijk was het donker en moest er flink bijgeschenen worden. En er werden foto’s gemaakt, dus dit moment was blijkbaar het vastleggen waard. Deze foto zelf is gemaakt door fotograaf Jos Fielmich, destijds fotograaf bij Gemeente Haarlem.

Op dat moment was Jaap Temminck archivaris bij het Gemeentearchief, iets dat hij nog tot 1994 zou blijven. Wij vroegen hem naar het verhaal achter deze foto, die voor iedereen online te bekijken is bij het Noord-Hollands Archief, maar ook onderdeel is van de zomertentoonstelling 700 jaar Bewaard.

Wat was de aanleiding om de grafkelder te openen?

“Op het moment van de foto kende ik de Janskerk al tien jaar. We wisten uiteraard dat er een grafkelder onder de vloer lag, maar we wisten niet precies wat erin lag. Tot die tijd werd die ruimte van de kerk ook alleen gebruikt voor opslag, niet als depot of tentoonstellingsruimte. Maar we moesten stevig verbouwen in die tijd, het depot werd verplaatst naar de plek waar het nu staat en daarom dachten we laten we de grafkelder nu openen, want misschien kunnen we die ondergrondse ruimte nog wel ergens voor gebruiken”, legt Temminck uit. “Dat was uiteraard spannend, want die kelder was 170 jaar niet meer open geweest. Ik kan me herinneren dat we een beetje moesten grinniken. Het is toch ook raar om ineens met z’n allen in zo’n klein grafkeldertje te zitten.”

Wat trof u aan?

“Het bleek een graf te zijn met een aantal in elkaar gezakte kisten, met resten van mensen, zoals pruiken. Er lag niet iets in wat enorm opzienbarend was, maar wat ik me nog wel kan herinneren is dat de pruiken waren vastgespijkerd aan de schedels. Waarschijnlijk is dat gedaan vanwege het transport van de kisten, zo zouden de pruiken niet verschuiven.”

Wat deed u er vervolgens mee?

“De ruimte bleek niet geschikt om echt te gebruiken. Je zou het alleen als wijnkelder kunnen gebruiken, maar dat hadden we niet nodig. We hebben de deksteen er dus weer opgelegd. Die zou er pas weer afgehaald worden tijdens de restauratie van 2005, toen het vervolgens een glasplaat kreeg en daarmee onderdeel werd van de vaste presentatie van de kerk”, zegt Temminck. “We hebben wel een aantal initialen gevonden, waardoor we in de periode erna meer onderzoek konden doen naar de mensen die daar begraven lagen.”

Wat voor functie heeft het nu?

“Het is goed dat die plek nu onderdeel is van de vaste presentatie van de Janskerk. Er zijn niet heel veel bijzondere dingen gevonden, maar de plek biedt wel een mooie aanleiding om in je rondleiding wat meer te vertellen over begrafenisrituelen door de eeuwen heen. Er is bijvoorbeeld een tijd geweest in Haarlem dat ongehuwde vrouwen bepaalde kruiden meekregen in de kist, bij weduwen werd dat niet gedaan.”

En zo kon oud-archivaris Jaap Temminck ons na 40 jaar bijpraten over een foto die we vonden in de collecties van het archief, een bewaard verhaal.

Eigenaren van de grafkelder

Onder de Heemsteedse kapel, die rond 1375 is gebouwd voor de heer van Heemstede, bevindt zich een grafkelder. Deze kelder was in de 17^e eeuw in het bezit van de invloedrijke regent en diplomaat Adriaan Pauw. Tweede helft 18^e eeuw ging het graf over naar Jan Diederik Pauw, gehuwd met ene Maria Sevestre. Tijdens een veiling in 1799 is de overwelfde grafkelder vermoedelijk gekocht door jonkvrouw Geraldina Verscheur. De in 1976 gevonden kisten bevatten de stoffelijke resten van de 14 laatst overledenen (tussen 1799 en 1805), waaronder Verscheur zelf, maar ook nog nazaten van Sevestre. De namen van de 14 mensen zijn pas duidelijk geworden door het moment van openen in 1976, zoals vastgelegd op de foto.

Archivaris Temminck

Jaap Temminck woonde als kind al in Haarlem, maar verhuisde voor zijn studie Geschiedenis naar Leiden. Na een opleiding aan de Archiefschool in Den Haag en een stage in Parijs, werd hij in 1966 adjunct-archivaris in Haarlem. Vanaf 1973 werd Temminck gemeente-archivaris, dat blijf hij tot 1994. Temminck bouwde in deze periode een groot netwerk op, hij was lid van allerlei besturen zoals de Vereniging Haerlem. Daarnaast heeft Temminck veel historische boeken geschreven, waaronder Langs Haarlemse Hofjes.

Bezoeken

De grafkelder is onderdeel van de vaste tentoonstelling van het Noord-Hollands Archief in de Janskerk. De kelder zelf is niet toegankelijk, maar wel te zien, net als enkele vondsten uit de grafkelder. Kijk hier voor de openingstijden.

Wil je meer weten over de specifieke eigenaren van de grafkelder? Of wie er precies begraven lagen in de 14 kisten? Raadpleeg dan hoofdstuk 10 in het boek Van Commanderij van Sint-Jan tot Noord-Hollands Archief (Wim Cerutti), verkrijgbaar bij de receptie van het Noord-Hollands Archief, Jansstraat 40 in Haarlem.

Zomertentoonstelling 700 Jaar Bewaard

De oudste in zijn oorspronkelijke vorm bewaard gebleven kerk van Haarlem, de Janskerk, is dit jaar 700 jaar oud. In die 700 jaar betekent de kerk veel voor de mensen die hier komen. Tegenwoordig is zij het publiekscentrum van het Noord-Hollands Archief. In de zomertentoonstelling 700 jaar Bewaard kun je zien welke veranderingen de kerk in die 7 eeuwen heeft doorgemaakt.

Publicatiedatum: 25/06/2018