Een bewijs hiervoor, waarbij een jonge Amerikaan betrokken was, treffen wij aan op het Oudekerksplein, in de Oude Kerk. Dat is een korte wandeling verwijderd van die Amsterdamse ‘Chinese tempel’ aan de Zeedijk. Dit verhaal vertelt over hoe diplomatie werd bedreven 200 jaar geleden, tijdens het allerlaatste Europese staatsbezoek van de 18eeeuw in 1795.

Van Braam Houckgeest

In graf 190 voor de kansel rust sinds 11 juli 1801 de Amerikaanse VOC-diplomaat Andreas van Braam Houckgeest. Hij vertegenwoordigde ons land in China. In het onrustige Europa van de Republiek rond 1795 gingen de internationale ontmoetingen gewoon door. Het oude continent was nog verdeeld in grote koloniale staten en kleinere mogendheden. In het buitenland moesten de Nederlanden wennen aan haar bescheidener status.

Direct na elkaar bezochten twee Europese staten officieel de Keizer van China, Tj’ien Loeng – de Engelsen en de Hollanders. Deze buurlanden hadden ieder een eigen benadering. Anders dan de Engelsen onder leiding van ambassadeur Lord George Maccartney in 1792 waren de Holanders echt succesvol. Zij waren in 1795, bij de viering van de 60-jarige regering van de Keizer wel bereid aan het volledige hofprotocol mee te werken.  Ambassadeur en wetenschapper Isaac Titsingh en ‘2eman’ Andreas Everardus van Braam Houckgeest – aan het hoofd van een diplomatieke VOC-delegatie- maakten gewoon de beleefde Kowtow, het ritueel van een diepe, knielende buiging voor de Keizer, waarbij het voorhoofd driemaal de vloer raakt.

De Amerikaanse vlag wappert op de Oude Kerk.

Er is erg veel, tastbare Amerikaanse geschiedenis in de Oude Kerk. Dus wapperde op de Inauguratiedag (20-01-2009) van de 44e VS-President, Barack Obama, de “Stars & Stripes” in de oudste kerktoren van Amsterdam. Een historische primeur: een vlag van een vreemde natie voor het eerst in deze eerste toren van de stad! Op die schitterende, feestelijke winterdag hoorde men ver buiten de Wallen “Summertime” van Gershwin, vertolkt door stadsbeiaardier Boudewijn Zwart. En ook de hele wereld vierde feest.

De Amerikaanse vlag wappert op de Oude Kerk.

Amerikaans paspoort

Bijzonder is, dat delegatielid en “China-expert” Van Braam Houckgeest niet de Nederlandse nationaliteit droeg: hij had een kersvers Amerikaans paspoort. Daarmee was hij dus de eerste staatsburger van de nog jonge VS, die een Chinese keizer ontmoette. Midden in de winter genoten deze ‘Hollandse’ diplomaten van het schitterende Oude Zomerpaleis. Als de laatste Europeanen, want in de tweede Opiumoorlog, 1860, vernietigden de Britten dit lustoord.

Na deze missie kon Andreas geen schip terug vinden naar Nederland.  In 1796 reisde hij naar Philadelphia, de toenmalige hoofdstad van de VS. Evenals ambassadeur Lord Maccartney verslag legde van zijn gesprekken voor de Royal Society, zo maakte Van Braam zijn eigen officiële Chinese reisbeschrijving. Het werd opgedragen aan zijn vriend, George Washington, de eerste president.

George Washington

George Washington

Terug in Amsterdam

Deze rusteloze ex-Nederlander keert uiteindelijk toch weer terug in Amsterdam, waar hij in juli 1801 wordt begraven. Zijn Chinese kunstverzameling berust in het Rijksmuseum, niet ver verwijderd van het thans geopende ICBC-bankkantoor in de Johannes Vermeerstraat.

Regelmatig klinken boven Andreas’ rustplaats koele Hollandse Sweelinck-klanken vanaf het immense stadsorgel van 1724 – het allerlaatste restauratie-object van de Oude Kerk. Dat graf, nr 190, in het midden van de Amsterdamse Oude Kerk, is een schitterende plek om te reflecteren over China-missies en over Oost-Westverhoudingen. Over de lange relatie tussen de Republiek, China, Amerika en Europa. Wij zouden ons op dit moment van hernieuwde ontmoetingen, geïnitieerd door China zelf, aan beide zijden van de oceaan kunnen afvragen in de taal van die bijeenkomsten: “Can Europe still make the difference between China and the Rest?”

Herbert van Hasselt, voorheen bankier, was van 2001 tot 2010 directeur van de Oude Kerk. Tegenwoordig is hij voorzitter van Stichting Vrienden van de Oude Kerk. Dit artikel verscheen eerder in bewerkte vorm in Het Financieele Dagblad.

Wyse van varen op de vloeden van China, Throon van de keyser van China

Afbeelding door Amsterdam Museum.

Bron: Base set

Inventarisnummer: A 43893

Rechten: Amsterdams Historisch Museum

Wyse van varen op de vloeden van China, Throon van de keyser van China

Publicatiedatum: 14/11/2011