Gesprek met ‘Zeevaarder’ Wil Hamers
Gesprek met 'Zeevaarder' Wil Hamers, leerling Zeevaartschool Texel september 1930 tot augustus 1932.
>UNESCO Werelderfgoed
In de provincie Noord-Holland liggen vier erfgoederen van wereldformaat: De Stelling van Amsterdam, Droogmakerij de Beemster en de Grachtengordel Amsterdam. Op het oog lijken deze UNESCO werelderfgoederen heel verschillend. Toch hebben zij veel gemeen. Ze vertellen het verhaal over de eeuwenlange strijd tegen het water, het ontstaan van een burgersamenleving in de Gouden Eeuw en de Hollandse traditie om ons land te ontwerpen.
Het vierde werelderfgoed, de Waddenzee, is als natuurgebied uniek in de wereld. Het is het grootste ononderbroken getijdensysteem van zandbanken en modderstromen op aarde.
Verhalen
Gedekte weg bij Spaarndam: extra wal versterkt zwakste schakel
Door de aanwezigheid van enkele waterstaatkundige werken bij Spaarndam was het dorpje van groot strategisch belang voor het functioneren van de Stelling. Aangezien de mogelijkheden voor inundatie in het gebied rondom Spaarndam zeer gering waren, diende deze zwakke schakel versterkt te worden. Om Spaarndam goed te kunnen verdedigen legde het leger een extra zware wal aan ten westen van het dorp. Tussen 1884 en 1892 werd een aarden wal aangelegd tussen Fort benoorden Spaarndam en Fort bezuiden Spaarndam in het Westfront van de Stelling. Het diende zowel als frontwal met geschutsopstellingen ter verdediging van de hoofdlinie als beschermde verbindingsweg tussen beide forten.
>Fort Bezuiden Spaarndam: artistieke soldaat fleurt kantine op
De eerste aanzet voor de bouw vond al in 1884 plaats met de aanleg van een fortgracht en aardwerken in het Westfront. Door de uitvinding van de krachtige brisantgranaat in dezelfde periode, werd de bouw van nieuwe forten overal opgeschort.
>Stelling van Amsterdam: Noordfront
De QR-route Stelling van Amsterdam komt langs alle 46 forten en batterijen van deze 135 kilometer lange verdedigingslinie rondom de hoofdstad. Dit onderdeel van de route loopt langs het Noordfront, dat begint bij het Fort bij Edam en eindigt bij het Fort bij Spijkerboor.
>De Oranje-Nassaukazerne, onderdeel van de Stelling
Amsterdam is omringd door een 135 kilometer lange verdedigingslinie: de Stelling van Amsterdam. Vanaf 1880 verdedigde deze kring van 46 forten en batterijen de stad tegen vijandelijke aanvallen. De eerste forten waren van baksteen, de latere van beton tegen het zwaardere geschut. Een onderdeel van deze verdedigingslinie is de Oranje-Nassaukazerne. Deze kazerne, het grootste gebouw van de linie, ligt aan de Singelgracht en is gebouwd in opdracht van Napoleon.
>Een bijzonder ‘watermonument’ van de Stelling van Amsterdam
In de zuidelijke ringdijk van de Beemster bevindt zich een bijzonder 'watermonument' van de Stelling van Amsterdam. Met deze inundatiesluis kon bij een dreigende aanval een deel van de Beemster onder water gezet kon worden.
>Vredenburg
Waar nu kassen en een fruitboomgaard liggen, stond de vanaf 1647 de meest Palladiaanse villa van Nederland. Op de brug naar het naastgelegen Zuiderweg 68 staan hekpijlers met het opschrift Vredenburgh. Wat is er gebeurd?
>Fort beschermt Rondehoep
Staand bij de Jac. C. Keabrug zie je bij Nessersluis een fort liggen. Het is een onderdeel van De Stelling van Amsterdam. De Rondehoep lag nog net binnen de 135 km lange verdedigingscirkel die op 15-20 km rond de hoofdstad Amsterdam was gebouwd. De Stelling is tussen 1881 en 1914 gerealiseerd.
>Hofstede Beemsterlust
Voor 1612 stroomde er water door de Beemster. De kleine rivier de Bamestra groeide in de Middeleeuwen uit tot een ware binnenzee die in verbinding lag met de toenmalige Zuiderzee. Aan het begin van de Gouden Eeuw vatte de rijke koopman Dirk van Os, samen met zijn broer Hendrik, het plan op om de Beemster droog te leggen, om deze vruchtbare grond te bebouwen. Hiervoor was toestemming nodig van een aantal burgemeesters en kooplieden. In 1607 gaven de Staten van Holland en West-Friesland groen ligt voor de inpoldering. Ook een aantal rijke kooplieden waren hierbij betrokken, waaronder Jacob Poppen. In totaal bestond de groep uit vijftien man uit Amsterdam en Den Haag.
>Oud fort bij Schips Hol werd bakermat Nederlandse luchtvaart
Met de droogmaking van de Haarlemmermeer verviel halverwege de negentiende eeuw een belangrijke buffer in de bescherming van Amsterdam. Om een vijandelijke aanval op Amsterdam via de drooggelegde polder af te kunnen wenden, besloot het Ministerie van Oorlog om een aantal torenforten langs de Ringvaart aan te leggen. Aan de noordelijke rand, waar vroeger het waterloopje “Schips Hol” uit Amstelveen in de Haarlemmermeer uitkwam, verrees een monumentaal torenfort. Mede door de aanwezigheid van dit fort besloot datzelfde ministerie een halve eeuw later om een aantal weilandjes in deze uithoek van de Haarlemmermeer te bestemmen voor een militair vliegkamp.
>Duitse bezetter zet Beemster blank
Tijdens de oorlogsjaren verdween de Beemster tot twee keer toe voor een belangrijk deel onder water. Na de Duitse inval op 10 mei 1940 begon het Nederlandse leger direct met het uitvoeren van de geplande inundaties rond de forten van de Stelling van Amsterdam in de polder. In het vroege voorjaar van 1944 verdween de hele zuid- en zuidoostkant van de Beemster opnieuw onder water. Nu gebeurde dat op last van de Duitse bezetter. Deze inundatie duurde ruim een jaar tot begin mei 1945.
>Beemster 1612-1712
In 1612 viel de Beemster droog. Dat feit wordt in 2012 uitgebreid herdacht met een heel scala activiteiten. Er verschijnen ondermeer twee nieuwe boeken over de geschiedenis van de polder. De Beemster verdient deze aandacht volop, want dankzij de heel bijzonder landschapsarchitectuur staat de polder sinds 1999 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Het eerste eeuwfeest in 1712 werd destijds natuurlijk ook gevierd. Het polderbestuur liet toen een schitterende zilveren gedenkpenning slaan als blijvende herinnering.
>Schoot-ân: Herinneringen aan de Zeevaartschool Texel
De geschiedenis van de voormalige Gemeentelijke Zeevaartschool Texel, 1913-1933, vastgelegd in verhaalvorm. De levensloop van oud-leerlingen Johannes Herlé, Pieter Vijn en Jan Hazewinkel.
>Vuurtoren Den Oever
De gietijzeren vuurtoren op de Afsluitdijk en nabij Den Oever is een tastbare herinnering aan de tijd dat Wieringen nog een eiland was. Bakens, lichtopstanden en vuurtorens waren van groot belang voor de visserij en scheepvaart op Zuiderzee en Waddenzee.
>‘Het Gibraltar van het Noorden’
Amsterdam, 13 oktober 1811. Keizer Napoleon houdt een audiëntie in het Paleis op de Dam. Vandaag ontmoet de keizer Nederlandse militairen. Onder hen de oude Gerrit Jan Pijman, die tweemaal minister van Oorlog is geweest. Ook is daar Cornelis Krayenhoff, de laatste minister van Oorlog onder koning Lodewijk Napoleon.
>Nevenforten Lunette en Redoute terug in Texels landschap
Weinig bezoekers aan Texel weten dat op 16 oktober 1811 op deze plek een keizer rondgelopen heeft. Napoleon Bonaparte, toen de machtigste man van Europa, bezocht het eiland Texel voor een inspectietocht langs de fortificaties. Fort de Schans, een bestaand fort, en twee nieuwe nevenforten - Redoute en Lunette – zag hij als noodzakelijke, militaire bouwwerken van een groter plan voor verdedigingswerken langs het Marsdiep.
>De haven als trekpleister van Oudeschild
De naam Oudeschild is waarschijnlijk afkomstig van het woord schild. Vroeger betekende dat zoiets als modderbank of schelpenbank in zee. Het dorp ligt dan ook iets hoger dan zijn omgeving.
>Muurschilderingen in Fort benoorden Spaarndam
Decennia lang lag het fort benoorden Spaarndam er verlaten bij. Totdat een groep vrijwilligers rond het jaar 2000 bekwaam en geduldig de vastgeroeste sloten en deuren open maakte en gewapend met zaklantaarns de onbekende duisternis in stapten.
>Dirck van Oss, stamvader VOC-mentaliteit
Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier heeft een olieverfschilderij uit 1583 waarop Dirck van Oss staat afgebeeld. Hij is een stamvader van de geroemde en verguisde VOC-mentaliteit. Zijn grootste faam dankt hij aan de droogmaking van de Beemster in de jaren 1607-1612. Wie was Van Oss precies?
>Oneindige milieuramp
Rond het jaar 800 was heel Noord-Holland bedekt met een dikke laag moerassig veen. Die veenkussens lagen tot wel vier à vijf meter boven de zeespiegel. In de negende eeuw trokken boeren het veen in en begonnen met de ontginning. Een reusachtige en nu al meer dan 1000 jaar voortdurende milieuramp was het gevolg.
>