In de provincie Noord-Holland liggen vier erfgoederen van wereldformaat: De Stelling van Amsterdam, Droogmakerij de Beemster en de Grachtengordel Amsterdam. Op het oog lijken deze UNESCO werelderfgoederen heel verschillend. Toch hebben zij veel gemeen. Ze vertellen het verhaal over de eeuwenlange strijd tegen het water, het ontstaan van een burgersamenleving in de Gouden Eeuw en de Hollandse traditie om ons land te ontwerpen.
Het vierde werelderfgoed, de Waddenzee, is als natuurgebied uniek in de wereld. Het is het grootste ononderbroken getijdensysteem van zandbanken en modderstromen op aarde.
Fort bij de Kwakel werd in 1906 voltooid, min of meer tegelijk met het nabijgelegen Fort bij Kudelstaart. Bijzonder is dat de bouw van het fort is gedocumenteerd in een dagboek van de opzichter. Hieruit blijkt dat de aanleg niet van een leien dakje ging.
>Fort aan den Ham is een klein ‘tussenfort’ in het Noordwestfront van de Stelling van Amsterdam. Gelegen tussen het grotere Fort bij Veldhuis en Fort bij Krommeniedijk moest het fort de spoorlijn tussen Krommenie en Uitgeest verdedigen.
>Fort aan de Winkel is eigenlijk een fort dat niet voltooid werd met bomvrije gebouwen. Die betonnen gebouwen die op deze plek zouden komen, zijn nooit gebouwd. Het fort is vernoemd naar het veenriviertje dat erlangs stroomt en ligt in het Zuidfront van de Stelling van Amsterdam.
>Fort aan het Pampus is het enige Nederlandse kustfort dat op een eiland gebouwd is. Met ruim 60.000 bezoekers per jaar is Forteiland Pampus tegenwoordig het meest bezochte onderdeel van de Stelling van Amsterdam.
>Toen het Haarlemmermeer halverwege de negentiende eeuw werd drooggemaakt, werd Amsterdam kwetsbaarder voor aanvallen van vijandelijke troepen. Om te voorkomen dat de hoofdstad via de drooggelegde polder werd binnengevallen, werd een viertal forten langs de Ringvaart aangelegd, waaronder Fort aan de Liede. Later werd dit fort onderdeel van de Stelling van Amsterdam.
>Fort aan de Drecht ligt in de Uithoornse polder en werd in 1911 voltooid. In oorlogstijd moest dit fort het Amstel-Drechtkanaal, de Kromme Mijdrecht en twee inmiddels verdwenen sluizen verdedigen.
>Fort bij Aalsmeer ligt naast de Ringdijk van de Haarlemmermeerpolder en maakt deel uit van het Zuidwestfront van de Stelling van Amsterdam.
>Fort aan de St. Aagtendijk behoort tot het Noordwestfront van de Stelling van Amsterdam. Wanneer vijandelijke troepen de Stelling via de Sint Aagtendijk binnen probeerden te komen, konden zij vanuit het fort teruggedrongen worden.
>In de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder liggen twee damsluizen die bij de Stelling van Amsterdam horen. Deze sluizen moesten vroeger helpen om het gebied nabij Haarlem gemakkelijker onder water te zetten bij een vijandelijke aanval.
>Het redden van het voormalige forteiland Pampus, dat 3,5 kilometer noordelijk van Muiden ligt, is niet vanzelf gegaan, zo blijkt uit het pas verschenen boek ‘Pampus Pioniers’ met als ondertitel ‘Zij die het forteiland van de ondergang hebben gered’.
>Bij Fort Aalsmeer, onderdeel van de Stelling van Amsterdam, lag een complex netwerk van sluizen en kanalen. In oorlogstijd werden de kanalen gebruikt voor de toevoer van munitie naar het fort en in vredestijd maakten vooral plaatselijke boeren gebruik van het water voor het vervoer van suikerbieten. Bij oorlogsdreiging kon zelfs het zuidelijk gedeelte van de Haarlemmermeer ermee onder water worden gezet.
>De Waddeneilanden zijn populaire vakantiebestemmingen. Vlieland is favoriet bij rustzoekers én feestgangers. Het eiland wordt vanwege zijn hippe sfeer wel het Nederlandse Ibiza genoemd. Tot 1942 hoorde ‘Vliebiza’, samen met Terschelling, bij Noord-Holland. Hoe zit dat? En wat heeft de scheiding te maken met de plannen van de nazi’s?
>De (vernieuwde) stelling van Amsterdam is aangelegd tussen 1881 en 1914. Zij wordt gevormd door een ring van vijfenveertig verdedigingswerken waarmee de hoofdstad kon worden verdedigd door het land buiten de stelling ongeveer een halve meter onder water te zetten (inundatie). Dat is te ondiep voor schepen en te diep voor man en paard. Fort Hoofddorp maakt daarvan deel uit.
>Tussen Den Helder en Texel drijft een onbewoond eiland. Geen tropisch strand, waar je onder een palmboom van de zonsondergang kunt genieten, maar een bijzonder natuurgebied en broedplaats voor vogels en zeehonden. Noorderhaaks, in de volksmond bekend als de Razende Bol, is al eeuwenlang voortdurend in beweging.
>Fortgeesten, geheime gangen en militaire geheime plakplaatjes, het komt allemaal voor in ‘Herauten op de Stelling’, het derde en voorlopig laatste boek van Agnes de Boer over de Stelling van Amsterdam.
>Vogels, wijnliefhebbers en saunagasten, ze hebben allemaal baat bij de forten die destijds als onderdeel van de Stelling van Amsterdam zijn gebouwd. Agnes de Boer sprak met mensen die op de forten hebben gewoond en gewerkt. Dat leidde tot drie boeken, waarvan het laatste deel net is verschenen.
>Betje Wolff. Dat was in haar tijd (18e eeuw) een opvallende dame. Als 21 jarige trouwde ze een dominee van 52. Wat moest ze in de ‘kladdige Beemster”?
>Fort bij Uithoorn is niet een fort dat veel heeft meegemaakt. Het is wel een fort dat er redelijk authentiek uitziet en daarom gaven de vrijwilligers van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam er een rondleiding.
>Fort Kijkuit waakt naast het Hilversums Kanaal. Naast het fort staat de eeuwenoude molen Gabriël, genoemd naar een beroemde schilder die graag in deze streek kwam. Moest het fort de molen en het kanaal beschermen?
>