Noord-Holland barst van de sterke verhalen: legenden, griezelverhalen en onverklaarbare mysteriën. Sommigen te mooi zijn om waar te zijn en sommigen te waar om mooi te zijn.
Tijdens de jaarwisseling in 1999 waren veel mensen bang voor de ‘millenniumbug’, die wereldwijd voor een crash van alle computersystemen zou zorgen. Duizend jaar eerder vreesde men nog veel grotere gevolgen van de millenniumwisseling. Middeleeuwse christenen dachten dat de Apocalyps nabij was. Velen reisden naar Jeruzalem, om het Laatste Oordeel af te wachten in de Heilige Stad.
>Ooit telde Noord-Holland zo’n tachtig kastelen, die vrijwel allemaal verdwenen zijn. Een handvol staat nog overeind en is doordrenkt van legenden over dappere ridders, rijke edelmannen en schone jonkvrouwen. Maar ook over de gruwelen die er de afgelopen eeuwen hebben plaatsgevonden en de merkwaardige verschijningen die er nog altijd rondwaren. Maak kennis met de vier spookachtigste kastelen van onze provincie.
>Tijdens de Koude Oorlog heerste een sfeer van onzekerheid. Er gingen talloze complottheorieën rond, van de moord op John F. Kennedy tot het in scène zetten van de maanlanding. Maar bovenal heerste er een groot wantrouwen tegen de communistische Sovjet-Unie. Uit angst voor een atoomoorlog werden op verschillende plekken in Noord-Holland geheime schuilkelders aangelegd voor burgers en overheid.
>Waar kom je tegenwoordig nog een prins in het wild tegen? In de jaren 1930 was het antwoord: op het Gemeentelijk Lyceum in Haarlem. Daar ging kroonprins Dorodjatun van Yogyakarta naar de middelbare school. Haarlemmers kenden hem als ‘Sultan Henkie’.
>Hoor wie klopt daar kinderen… Het is te hopen dat het de Goedheiligman, en niet Pieter van Tongeren is. Op Sinterklaasavond in 1871 vermoordde deze Heemstedenaar blekersknecht Peter Kees… in opdracht van diens vrouw Elisabeth Ras. Toen dit uitkwam, werd Elisabeth de eerste vrouw die in Nederland een levenslange gevangenisstraf kreeg.
>Gerrit Jacob Boekenoogen (1868-1930) besloot in 1893 en 1894 een oproep te plaatsen in verschillende kranten. Als verzamelaar van oude volksverhalen vroeg hij of mensen hun lokale sprookjes en sagen naar hem wilde opsturen. Hij zal verrast hebben opgekeken van de honderden reacties. Vooral van arts Cornelis Bakker (1863-1933) uit Broek in Waterland ontving hij veel Noord-Hollandse volksverhalen, die op zijn beurt de verhalen verzamelde onder zijn patiënten. Een paar spannende volksverhalen spelen zich af in de ijskoude winter, waar twee schaatsers de duivel ontmoeten op het ijs. Lees en huiver...
>Eeuwenlang, totdat halverwege de 19de eeuw de stadswallen werden geslecht, was er een waterspook of watermonster in Amsterdam dat de Bullebak heette. Dat wordt tenminste van generatie op generatie verteld – en dan moet het wel waar zijn.
>Zonder armen of benen zweven ze langs de pakhuizen en boven het water van de Oudeschans. De spoken – want dat zijn het! – verschijnen voor het eerst op 8 oktober 1833. Een dikke week houden ze Amsterdam in de ban. Elke avond stromen de kijkers massaal toe.
>Menig driftig kind kreeg vroeger de onheilspellende waarschuwing: ‘Pas maar op! Als je je moeder slaat, dan groeien je handen boven je graf!’ In Alkmaar wisten ze wel raad met dit dreigement. Stoute kinderen werden meegenomen naar een zeventiende-eeuwse grafzerk in de Grote- of Sint-Laurenskerk, waar naar verluid een kinderhand uit het graf groeide.
>In het Muiderslot hangt een bijzonder schilderij, waarop een aantal mensen met groene kolen als hoofd in een bakkerswinkel zit, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. De eigenaardige voorstelling toont de sage van de Bakker van Eeklo, een plastisch chirurg avant la lettre.
>Stolpboerderij De Strooppot op Texel dankt haar naam aan een zoet en rijk verleden. Volgens de legende zou de indrukwekkende boerderij namelijk gebouwd zijn door een arme jutter, die dankzij geluk en bluf tot grote rijkdom kwam. In het verhaal van De Strooppot ligt de wensdroom van elke arme Texelaar verborgen.
>In de zestiende eeuw waren de meeste Hollanders er nog heilig van overtuigd dat toverij bestond. Talloze vrouwen werden door buren of familieleden beschuldigd van toverij en een pact met de duivel. Ze zouden een kind hebben ziek gemaakt of een bierbrouwerij hebben stilgelegd. Voor zover bekend zijn er in Holland 275 vrouwen beschuldigd van toverij, waarvan er 96 strafrechtelijk zijn vervolgd. Wie waren deze vrouwen en wat stond hen te wachten?
>Volgens de legende spookt het in en rond het dorpje Hoogwoud in West-Friesland. De Friese koning Radboud waart hier rond als de Tientôn-elfrib (tien tenen en elf ribben): een monster met de kop van een snoek met vlijmscherpe tanden. Westfriese kinderen kregen als het donker werd dan ook de waarschuwing: ‘Binnenkomen, anders word je gepakt door de Tientoon en Elfrib!’
>De Groene man is een ornament in de vorm van een gezicht dat -deels- gemaakt is van bladeren, of een gezicht waar bladeren uit de mond (of soms oren, neus en ogen) stromen. Dit zeer intrigerende ornament is te vinden in middeleeuwse kerken, maar ook op gevels van oude huizen. Haarlem heeft maar liefst 69 Groene mannen in zijn binnenstad. Dit maakt Haarlem de stad met de - op Amsterdam na - meeste Groene mannen van Nederland! De Groene man wordt tegenwoordig onder andere gezien als het symbool voor de verbinding van de mens met de natuur. Maar werd hij altijd zo gezien? Lees verder over de speurtocht naar de betekenis van de Groene man.
>In 1892 stuurde mejuffrouw M.A. Ferwerda uit Amsterdam vier anekdotes op naar Gerrit Jacob Boekenoogen, een Nederlands taalkundige uit Wormerveer, die destijds bezig was met het verzamelen en optekenen van Nederlandse volksverhalen. Één van haar verhalen vertelde over de geschiedenis van het Huis met de Hoofden aan de Keizersgracht 123. Lees en huiver mee met deze bloederige historie.
>In het najaar van 1936 toonde de Bussumse bioscoop Flora Bio de sensatiefilm ‘De weerwolf van Londen’. Een filmbespreking in de Nieuwe Bussumsche Courant stelde de lezer gerust: ‘de “weerwolfziekte” (…) is een filmziekte, ze bestaat gelukkig niet’. Voor ons tegenwoordig een overbodige opmerking, maar in die tijd dachten inwoners van het bijgelovige Gooi daar soms nog heel anders over.
>Oostelijk van het dorp De Waal op Texel lag eeuwenlang een heuvel die in de volksmond Sommeltjesberg werd genoemd. De plaatselijke bevolking was ervan overtuigd dat er in de heuvel Sommeltjes woonden, een soort geesten of aardmannetjes. Deze Sommeltjes dansten in het maanlicht op de berg. Daar maakte men elkaar graag bang mee. De Sommeltjes stalen ook metalen voorwerpen en verstopten die in de berg.
>Op 30 juni 1743 trouwde Wabe Douwes met Dieuwertje Lamberts. Wabe was een Fries en kwam uit Pingjum. Dieuwertje woonde aan de Akkerweg in Oosterland op het eiland Wieringen. Ze trouwden in de kerk van Oosterland. Tien jaar later eindigde het huwelijk in een tragedie. Wabe stierf op het schavot met een strop om zijn nek. Dieuwer werd gegeseld en voor vijf jaar verbannen. Dat gold ook voor Maartje Dirks, één van de dochters van Dieuwer uit een eerder huwelijk en de stiefdochter van Wabe Douwes. Haar verbanning duurde zeven jaar.
>In de strenge winter van 1849 trok de Durgerdammer visser Klaas Bording met zijn twee zoons erop uit om bot te kloppen op de dichtgevroren Zuiderzee. Niet wetende dat ze pas twee weken later weer voet aan wal zouden zetten. Hun barre tocht op een ijsschots, overgeleverd aan de elementen, spreekt nog steeds tot de verbeelding.
>In Carré ontsnappen op 24 januari 1894 vier circusleeuwen. Pas de volgende ochtend kunnen ze weer gevangen worden.
>