Al eeuwen inspireert het Noord-Hollandse landschap kunstenaars. Van de 17e-eeuwse landschappen van Van Ruysdael en Van Goyen, Monet in de Zaanstreek, de Bergense en Larense school tot hedendaagse schilders en kunstenaars. Ook werden op verschillende plekken in Noord-Holland internationaal bekende kunstenaarsdorpen opgericht.
Oog van de meester is één van de thema’s van het themajaar Ode aan het Landschap (2021).
Dat de in Koog aan de Zaan geboren Jan Kruijver (1869-1950) een grote voorliefde aan de dag legde voor het afbeelden van molens, is niet verwonderlijk. Kruijver kreeg het met de paplepel ingegoten als zoon van een molenaar.
>De Zaandammer Jan Kees Vergouw (1948) trad maar zelden met zijn werk naar buiten. Had-ie geen behoefte aan. Hij was liever in zijn atelier bezig met onderzoek naar diepte, scherpte en vlakverdeling.
>Anton Heyboer (1924-2005) woonde vanaf begin jaren zestig in een oude loods in Den Ilp, midden in Waterland. Hier bouwde hij aan een indrukwekkend oeuvre dat geschat wordt op enkele tienduizenden kunstwerken. Verzamelaars en museumconservatoren waarderen voornamelijk zijn vroege werk uit de jaren vijftig en zestig, bestaande uit sobere etsen en gouaches. Bij het grote publiek stond Heyboer vooral bekend om zijn excentrieke levensstijl. Hoewel hij zelden zijn stek in Den Ilp verliet, vergaarde Heyboer door een aantal opmerkelijke tv-optredens de reputatie van knotsgekke kunstenaar, levend in een rovershol temidden van zijn 'vijf bruiden'.
>"Word maar geen schilder. Leer maar een vak." Dat kreeg Jan de Boer als jongeling te horen van leermeester Willem Jansen. De Boer volgde die raad op. Hij werd huisschilder.
>Hendrik Willebrord Jansen (Nijmegen 1855 - Zeist 1908), de schilder van dit Zaanse landschap, werd wel omschreven als een 'schilder van stand' omdat hij niet om den brode het penseel en palet hoefde te hanteren. Dankzij zijn huwelijk met een rijke en voorname dame werd hij een bemiddeld man.
>Gerrit de Jong (1905-1978) waagde in de crisisjaren de riskante stap om van de kunst te gaan leven. Dat was geen vetpot. In de oorlogsjaren ruilde hij zelfs zijn schilderijen voor etenswaren.
>'Groeten uit de Zaanstreek' is de titel van deze serie die voert langs schilderijen van typisch Zaanse landschappen met weiden, molens, fabrieken, sloten en vaarten en Zaanse houtbouw. De schilderijen bevinden zich in het depot van het Zaans Museum te Zaandam. Frisse landschappen met koeien. Daar staat de schilder Freek Engel (1872-1958) om bekend. Maar de in Koog aan de Zaan geboren 'koeienschilder' week zo nu en dan af van zijn favoriete onderwerp. Dat illustreert het bij dit artikel afgebeelde schilderij.
>Impressionistische taferelen, overgoten met een vleug romantische nostalgie. Dat was het handelsmerk van autodidact Frans Mars (1903-1975), geboren en getogen Zaankanter.
>In 1931 kreeg kunstschilder Colnot uit Bergen een bijzondere opdracht. Het polderbestuur van de Schermer droeg hem op twee grote doeken van de Schermermolens te maken. Die stonden op het punt gesloopt te worden nadat de polder op elektrische gemalen was overgestapt.
>Aan de Oude Drift in Laren staat sinds 1911 villa De Wilde Zwanen. Tegenwoordig vormt de villa het hart van Singer Laren, bestaand uit een theater en museum met beeldentuin. Het complex opende op 12 mei 1956 zijn deuren voor het publiek. Voor het verhaal achter het ontstaan van de villa en Singer Laren moeten we meer dan een eeuw teruggaan in de tijd, naar het jaar 1901. In dat jaar arriveerde het Amerikaanse echtpaar William Henry Singer Jr. en Anna Singer-Brugh in Laren. Ze verbleven de eerste tijd in het hotel van Jan Hamdorff, dat een belangrijke rol in het artistieke leven in Laren speelde.
>Omstreeks 1880 ontdekte Jozef Israëls als eerste kunstenaar het Gooi. Hij wees zijn collega-schilders op de schoonheid van het landschap rondom Laren en Blaricum. De eerste kunstenaars die in zijn voetsporen naar het Gooi kwamen waren Albert Neuhuys, Anton Mauve, Hein Kever en Wally Moes. "’t Is aandoenlijk mooi hier, van een fijnheid van lijnen, een lieflijke poëzie straalt uit alles, binnenhuizen, wegen, akkers, boschjes en de menschen is van ’t liefste soort dat te bedenken is”, schreef Mauve in 1882 aan zijn vrouw.
>Op de tentoonstelling Dutch Utopia in het Singer Museum in Laren viel me het schilderij van de Larense omroeper Jan de Leeuw en zijn gezin uit 1905 op. Het bijna twee meter (!) hoge schilderij vertelt een hoofdstuk uit het verhaal over het Gooise kunstenaarsdorp. Wie was Jan de Leeuw en waarom koos juist de Amerikaanse kunstenaar Joseph Raphael hem en zijn gezin voor het grote groepsportret?
>Maarten Min aan het woord, een architect geboren en getogen in Bergen.
>Augustus 1914. De Eerste Wereldoorlog is uitgebroken. Europese grootmachten deden het continent trillen op zijn grondvesten. Overal werden jonge mannen opgeroepen de wapens ter hand te nemen en te vechten voor het vaderland. Een van hen was de Franse schilder Henri Fauconnier, beter bekend als Le Fauconnier. Hij moest dienen aan het front, ware het niet dat hij in Nederland was.
>Aan de Amsteloever ter hoogte van de Kalfjeslaan staat een standbeeld van Rembrandt. De beroemdste schilder van de Gouden Eeuw wandelde graag langs de rivier. Hij vereeuwigde het Amstelland in allerlei tekeningen en etsen.
>Het Museum Kranenburgh in Bergen opende eind 2011 opnieuw zijn deuren onder de naam 'Nieuw Kranenburg'. Het museum voor beeldende kunst is gevestigd in de villa van het voormalige burgemeestersechtpaar Van Reenen. Rond 1900 wisten zij van Bergen een waar kunstenaarsdorp te maken.
>De biografie van schrijver, beeldhouwer en schilder Jan Wolkers verscheen in 2012. Texel neemt daarin een belangrijke plaats in. De eigenzinnige Wolkers (1925-2007) was zijn leven lang verliefd op het eiland.
>In de tentoonstelling Dutch Utopia in het Singer Museum in Laren in 2010 viel me het schilderij van de Larense omroeper Jan de Leeuw en zijn gezin uit 1905 op. Het bijna twee meter hoge schilderij vertelt een hoofdstuk uit het verhaal over het Gooise kunstenaarsdorp. Wie was Jan de Leeuw en waarom werden hij en zijn gezin door de Amerikaanse kunstenaar Joseph Raphael uitgekozen voor het grote groepsportret?
>Het gerestaureerde beeld 'De Denker' van Rodin stond begin 2011 centraal in een tentoonstelling in museum Singer in Laren. Het kunstenaarsdorp Laren had daarmee zijn ‘kroonjuweel’ weer terug nadat het in 2007 gestolen was.
>