Oog van de meester

Al eeuwen inspireert het Noord-Hollandse landschap kunstenaars. Van de 17e-eeuwse landschappen van Van Ruysdael en Van Goyen, Monet in de Zaanstreek, de Bergense en Larense school tot hedendaagse schilders en kunstenaars. Ook werden op verschillende plekken in Noord-Holland internationaal bekende kunstenaarsdorpen opgericht.

Oog van de meester is één van de thema’s van het themajaar Ode aan het Landschap (2021).

Verhalen

Hein Kever

Op 19 juni 1854 zag Jacob Simon Hendrik Kever, alias ‘Hein’, het levenslicht in Amsterdam. Al vroeg had de dromerige Hein een neiging tot tekenen en schilderen. Hij kon op school niet makkelijk meekomen en het ontbrak hem aan belangstelling voor de zakelijke en nuchtere dingen in het leven. Zijn moeder was bevriend met de familie van Jozef Israels en besloot de oude meester-schilder om hulp te vragen. Israels bemiddelde meerdere malen voor de jonge Kever, die zou uitgroeien tot één van de bekendste Larense schilders.

2 min

Claude Monet en het mysterie van het blauwe huis

“Zaandam is wel bijzonder opmerkelijk en er is genoeg te schilderen voor een heel leven, huizen in alle kleuren, molens bij honderden en verrukkelijke boten”, schreef Claude Monet in 1871 aan zijn vriend en collega Camille Pissarro, tijdens een bezoek van vier maanden aan de Zaanstreek. In de tijd die de kunstschilder doorbracht in het gebied rond de Zaan schilderde hij ruim 25 schilderijen. Een van deze schilderijen is het blauwe huis aan de Hogendijk in Zaandam. Lange tijd was het de vraag of het huis echt blauw is geweest, of dat Monet zijn fantasie de vrije loop liet.

1 min

Claude Monet en de Zaanstreek

“In deze gemeente is aangekomen en logeert in het hotel de Beurs van den Heer Kellij een vreemdeling, genaamd Claude Monet, oud 31 jaren, schilder. Hij is vergezeld van vrouw en kind, en heeft het plan hier eenigen tijd te vertoeven om zijne kunst uit te oefenen.”Zo maakte de Zaanse politie in 1871 melding van de aankomst van Claude Monet in Zaandam. De vier maanden die de kunstschilder doorbracht in de Zaanstreek behoren tot een productieve periode in zijn leven.

2 min

George Hitchcock en de Egmondse School

In 1884 bezocht de beroemde Oostenrijkse keizerin Sissi de bollenstreek rond Egmond aan den Hoef. Niet om de velden vol tulpen en andere bloemen te aanschouwen, maar om een schilderij van dit typisch Hollandse beeld te kopen. De gelukkige kunstschilder van wie Sissi het schilderij kocht, was de Amerikaan George Hitchcock.

3 min

Kunstpaus H.P. Bremmer

Hendrik P. Bremmer (1871-1956) was ooit zelf als kunstenaar begonnen, maar ontwikkelde zich in de periode 1900 tot 1930 tot een ware ‘kunstpaus’: een man met een grote macht en aanzien in de wereld van kunst en cultuur.

5 min

Jo Koster: neo-impressionist in Laren

Het Gooi staat met name bekend om de kunstenaars die vanaf het derde kwartaal in grote groepen kwamen: de Haagse Scholers. Ook hebben er kunstenaars gewoond en gewerkt in het Gooi die tot de tweede generatie vernieuwers behoorden: Ferdinand Hart Nibbrig, Jan Sluijters, maar ook kunstenares Jo Koster zijn hier sprekende voorbeelden van.

3 min

Neo-impressionisten in het Gooi

Omstreeks 1890 raakten kunstenaars in Nederland geïnspireerd door nieuwe vormen van kunst. Van Gogh was een grote inspiratiebron, maar ook de Franse en Belgische neo-impressionisten en pointillisten, zoals bijvoorbeeld het werk van Seurat. Ferdinand Hart Nibbrig, maar ook Jo Koster behoorden tot de eerste groep van Nederlandse neo-impressionisten – en zij werkten in Laren.

2 min

Adri en Gretha Pieck

Vanaf het laatste decennium van de negentiende eeuw tot en met de Eerste Wereldoorlog veranderde er veel in de maatschappij; deze periode kan dan ook met recht worden beschreven als een overgangstijd. Er werden bijvoorbeeld veel ontdekkingen gedaan (telefonie, elektriciteit, massaproductie) en de industrialisatie groeide snel. In de kunsten veranderde er in die periode ook veel. Er ontstonden destijds dan ook diverse nieuwe kunststromingen. Het werk van Vincent van Gogh heeft vanaf het begin van de twintigste eeuw tal van kunstenaars beïnvloed en hun oeuvre bepaald. Bijvoorbeeld het werk van van de in Bussum wonende Adri en Gretha Pieck.

3 min

Suze Robertson: Schilder van sociale misstanden

Ondanks dat de armoede een geliefd onderwerp was onder kunstenaars, waren zij niet altijd bijzonder betrokken bij de omstandigheden waarin de plaatselijke bevolking verkeerde. Schilderijen over de lagere sociale klassen waren omstreeks 1890 veelal lieflijk en romatisch. Lien Heyting schrijft hierover in haar boek ‘De Wereld in een dop’ (1994) over de kunstenaars die eind negentiende eeuw naar Laren trokken het volgende: ‘Hoe meer de dorpse eenheid tussen mens en natuur bedreigd werd, des te zoetelijker die door de schilders werd weergegeven. Nooit eerder hebben ze in de armoede […] zoveel lieflijks gezien als juist toen’.

2 min

Wally Moes

Jozef Israëls, Albert Neuhuys en Anton Mauve worden in een adem genoemd als we het hebben over de ontdekking van het Gooi door kunstenaars. Zij zijn volgens de literatuur verantwoordelijk geweest voor een algehele nationale en internationale bekendheid van deze streek en voor Laren in het bijzonder. Er is echter nooit onderzocht waarom er in de laatste twee decennia van de negentiende eeuw een grote opmars ontstond van veelal Amsterdamse kunstenaressen die naar het Gooi trokken. Een van de bekendste vrouwelijke kunstenaars die zich aan het einde van de negentiende eeuw in Laren vestigde was Wally Moes (1856-1918). Zij behoorde tot de groep van tweede generatie kunstenaars die naar het Gooi trok.

3 min

De Romantiek van Frederik Marinus Kruseman

Hij was er nauwelijks opgevallen en in de boeken was er ook weinig over hem te vinden. Toch woonde en werkte de kunstenaar een groot deel van zijn leven in Brussel. Frederik Marinus Kruseman (1816-1882) was geen vernieuwer. In een tijd waarin de schilderkunst op z’n kop kwam te staan bleef hij schilderen in de lijn van de romantische traditie van de familie Koekkoek en deed hij niet mee aan allerlei Avant-Garde bewegingen. Daarmee is Kruseman een mooi voorbeeld van de ‘gewone’ 19e-eeuwse kunstenaar.

3 min

Het 19e eeuws stadsgezicht van Cornelis Springer

Hij werd ook wel de ‘grootste schilder onder de architecten, en de grootste architect onder de schilders’ genoemd. Hoewel zijn loopbaan begon en eindigde met een landschapsschildering was dit genre zeker niet zijn specialisme. Cornelis Springer (1817-1891) was een van de grootse schilders van stadsgezichten van de 19e eeuw. In een tijd van veranderende steden werd deze schilder beroemd vanwege zijn romantische weergave van de straten, de huizen en de mensen in de Hollandse steden. Springer reisde heel Nederland af om verschillende steden vast te leggen, toch schilderde hij één stad verdacht vaak: de Amsterdamse schilder was verzot op Enkhuizen.

3 min

De familie Koekkoek

De beroemdste telg uit deze familie is waarschijnlijk Barend Cornelis Koekkoek (1803-1862), die ook wel ‘de prins der landschapsschilders’ genoemd werd. Barend Cornelis genoot in het begin van de 19e eeuw door heel Europa een groot aanzien met zijn romantische landschapsschilderingen. Naast deze grote schilder kent de familie Koekkoek echter nog maar liefst vijftien andere getalenteerde schilders, verspreid over vier generaties.

3 min

De ijstijd van Avercamp

Voor het geliefde schilderij drommen steevast vele toeristen samen. Het is vaak vechten om een plekje voor het Winterlandschap van Hendrick Avercamp (1585-1634) in het Rijksmuseum.

4 min

Het Singer Museum te Laren

In Parijs had het echtpaar voor het eerst van Laren gehoord en toen ‘moesten ze er wel heen’. Zoals zovele artistiekelingen begin twintigste eeuw was het echtpaar Singer na aankomst getroffen door de natuur en de sfeer in het onbedorven Laren en vestigden zij zich hier voor lange tijd. De steenrijke miljonairs bouwden hier een uitgebreide kunstcollectie op die Anna na de dood van haar man William in 1943 onderbracht in een stichting. In de jaren 50 groeide dit uit in het uitgebreide kunst- en cultuur centrum dat het Singer Laren dezer dagen is.

2 min

Thérèse Schwartze

De Amsterdamse kunstenares Thérèse Schwartze (1851-1918) was een uitzondering in haar tijd. Niet alleen was zij een begenadigd schilderes, maar ook nog eens een gewiekste zakenvrouw. Haar vader had haar leren schilderen, en Thérèse werkte al sinds haar zestiende in het atelier van haar vader en was vanwege diens vroegtijdige dood al snel gedwongen de rol van kostwinner op zich te nemen. Hierin is ze meer dan geslaagd. Ze groeide uit tot een ware society-schilderes die voornamelijk portretten maakte van mensen in de hogere kringen. Ze woonde, werkte en ontving belangrijke klanten in haar huis en atelier aan de Prinsengracht.

3 min

Anton Mauve

Hij was een van de belangrijkste schilders van de Haagse School, de stroming die de Nederlandse landschapsschilderkunst weer nieuw leven in blies. Hij was de enige leermeester van Van Gogh, het zoontje van een dominee, romantische schilder van Oosterbeek, het Scheveningse Strand en een beroemde kudde schapen. Dit allemaal is Anton Mauve (1838-1888).

2 min

Schilderkunst in Noord-Holland voor de beeldenstorm

De basis voor de fabelachtige rijkdom en de wereldberoemde kunstproductie in Holland tijdens de Gouden Eeuw werd al in de vijftiende en zestiende eeuw gelegd. Graan, hout en vee werden vanuit Oost-Europa en Scandinavië naar Holland vervoerd en daar verder verhandeld door Europa. Geen wonder dat juist langs de Noordzeekust steden groeiden als kool en handelaren hun nieuw gevonden rijkdom investeerden in de bouw van kerken en huizen, die ze inrichtten met de mooiste kunstwerken. In deze periode kwam de kunstproductie in Noord-Hollands belangrijkste steden, Haarlem en Amsterdam, tot bloei.

4 min

De kunstenaar van de sneeuw

Koningin Wilhelmina kocht in 1929 een groot doek van hem aan van Blaricum in de sneeuw. Het grote schilderij werd gehangen in Paleis Noordeinde in Den Haag. David Schulman was een bekend en geliefd kunstenaar. In een impressionistische stijl schilderde hij het Gooise landschap.

1 min

De Waalse Kerk – het graf van Dirck Hals

De Waalse Kerk aan het Begijnhof is de oudste kerk van Haarlem. De monumentale kerk stamt uit de 15de eeuw en is oorspronkelijk gebouwd als godshuis voor de katholieke Begijnen. Nadat de Spanjaarden uit Haarlem waren verdwenen confisqueerde het nieuwe protestante stadsbestuur alle katholieke kerken en kloosters. De oude Begijnenkerk werd deels in gebruik gegeven aan de talloze protestanten immigranten uit het katholieke Vlaanderen en Wallonië. Dirck Hals, de jongere broer van Frans, en eveneens schilder, was het eerste kind uit het gezin Hals dat in Haarlem geboren werd. Dirck ligt begraven in de Waalse Kerk.

2 min