Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Napoleon in Noord-Holland

In oktober van 1811 is de Franse keizer Napoleon Bonaparte in Nederland. Hij verblijft in Amsterdam en onderneemt van hieruit diverse inspectietochten door Noord-Holland. De belangrijkste reden voor het bezoek van Napoleon aan zijn nieuwe, Hollandse grondgebied was de inspectie van de verdedigingswerken waarmee hij aartsvijand Engeland buiten de deur hoopte te houden. Daarom bezocht hij de kust en gaf opdracht voor versterkingen van forten en andere verdedigingswerken in onder andere Den Helder en op Texel. Naast de kustverdediging inspecteerde hij in Muiden en Naarden ook ‘de linie van Amsterdam’.

Tussen de inspectiereizen door was er tijd voor het nodige vertier. Het keizerlijk paar ging ’s avonds stappen in Felix Meritis en de Hollandse Schouwburg (nu Stadsschouwburg). Ook werden er uitstapjes gemaakt, bijvoorbeeld naar het Teylers Museum in Haarlem. Hier legde Napoleon vooral veel belangstelling aan de dag voor de reusachtige ‘elektriseermachine’. Met het bezoek aan het Teylers Museum op 24 oktober 1811 sloot Napoleon zijn tweeweekse verblijf in Noord-Holland af. Nog diezelfde dag vertrok hij naar Den Haag.

Verhalen

Aan tafel in Huis Barnaart

Huis Barnaart is een vroeg negentiende-eeuws stadspaleis aan de Nieuwe Gracht in Haarlem. Het woonhuis staat bekend om één van de best bewaarde empire interieurs van Nederland. Net als andere voorname huizen uit zijn tijd zijn de stijlkamers prachtig om doorheen te wandelen en kan de bezoeker wegdromen bij de verhalen van de vroegere bewoners. Maar wat veel mensen niet weten, is dat je (bijna) alles in dit museumhuis mag aanraken! De redactie van Oneindig Noord-Holland ging op bezoek en was aangenaam verrast door de informatieve audiotour, die de bezoeker zowel ‘upstairs’ als ‘downstairs’ laat zien.

>

Clandestien briefje uit een belegerd Naarden

De vestingstad Naarden is in het verleden vaak speelbal geweest tijdens oorlogen in ons land. Het militaire bolwerk heeft voor de laatste keer zijn strategische waarde bewezen tijdens de terugtocht van de Fransen in 1813/14, toen de vesting maandenlang belegerd werd. Een per postduif verstuurd briefje uit de bezette stad geeft ons een kijkje in het dagelijks leven van gewone burgers in tijd van beleg.

>

In bed met Lodewijk Napoleon

Voor liefhebbers van stijlkamers en antiek meubilair is de groene slaapkamer in Paviljoen Welgelegen een pareltje. In dit historische vertrek, gewijd aan Lodewijk Napoleon, staat een prachtig Empire hemelbed. De koning van Holland was namelijk één van de markante bewoners van de buitenplaats. Ondanks dat zijn verblijf in ons land kort was, bleek zijn liefde voor Welgelegen blijvend. Hij noemde haar zelfs liefkozend zijn ‘pavillon’. Maar was dat ook het geval voor zijn vrouw Hortense en hun drie zonen?

>

De Landswerf: Napoleon in Medemblik

De Landswerf ligt aan de haven van Medemblik en stamt uit 1798 en heeft in de afgelopen eeuwen vele verschillende functies gehad. Het is een langgerekt drielaags pand, gebouwd in sober neoclassisistische stijl naar een plan van Pieter Glavimans.

>

Napoleontische vestingtoren bij Halfweg

Tijdens voorbereidende werkzaamheden bij het nieuwe NS-station Halfweg-Zwanenburg in 2012 zijn bakstenen funderingen in de bodem gevonden. Het bleken resten te zijn van een Napoleontische vestingtoren uit 1812. Voorlopig worden de torenresten in de bodem behouden. De archeologische vondst bevindt zich op het westelijk sluiseiland in Zijkanaal F op de plaats waar de laatste dertig meter van het zuidelijk perron is aangelegd. De sluizen bij Halfweg dateren uit de zestiende eeuw en ze dienden om bij hoogwater het water vanuit het IJ naar de Haarlemmermeer tegen te houden.

>

De patriotten- en de Franse tijd

Nadat de Franse legers Europa smeulend en in puin hadden achtergelaten, begon met het Congres van Wenen in 1815 de restauratie van de ‘oude wereld’. Voor de meeste Europese landen betekende dit een terugkeer naar eerder afgezette koningen en bestaande vorstenhuizen. Voor Nederland lag dit anders. Het land was de voorgaande twee eeuwen een republiek geweest. Dat ons land voor het eerst in zijn geschiedenis een autonome monarchie werd, kon grotendeels op het conto worden geschreven van het falen van de patriottische revolutie en de Franse gelijkheidsidealen.

>

Fort Dirks Admiraal in Den Helder

Nadat Napoleon Bonaparte in 1810 Nederland heeft ingelijfd bij het Franse Keizerrijk, brengt hij in het najaar van 1811 een inspectiebezoek aan Den Helder. Hij verklaart dat Den Helder vanwege de strategische ligging van de Helderse haven het “Gibraltar van het Noorden” moet worden. Om deze droom te verwezelijken, heeft Den Helder op dat moment echter te weinig verdedigingswerken.

>

Czaar Peterhuisje in Zaandam

‘Waar is nou dat oude scheefgezakte houten huisje? Ik zie niks.’ Menig kind op schoolreisje naar Zaandam (eerst per boot en later met de bus) zal ter plekke deze vraag aan meester of juf hebben gesteld. En inderdaad, op het eerste gezicht is het zeventiende-eeuwse Czaar Peterhuisje niet te zien. Het kleine werkmanshuisje - het oudste in zijn soort in Nederland – is in 1895 stevig verpakt in een stenen omhulsel, naar een ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Salm. Hun schepping is inmiddels ook tot monument verklaard, net zoals het naar tsaar Peter de Grote vernoemde huisje dat zich in haar binnenste bevindt.

>

De Oranje-Nassaukazerne, onderdeel van de Stelling

Amsterdam is omringd door een 135 kilometer lange verdedigingslinie: de Stelling van Amsterdam. Vanaf 1880 verdedigde deze kring van 46 forten en batterijen de stad tegen vijandelijke aanvallen. De eerste forten waren van baksteen, de latere van beton tegen het zwaardere geschut. Een onderdeel van deze verdedigingslinie is de Oranje-Nassaukazerne. Deze kazerne, het grootste gebouw van de linie, ligt aan de Singelgracht en is gebouwd in opdracht van Napoleon.

>

Haarlem ontvangt keizer Napoleon

Tijdens het verblijf van keizer Napoleon Bonaparte in Noord-Holland in oktober 1811 maakten ook de steden en dorpen in Kennemerland kennis met hun nieuwe heerser. Al was het maar kort, want Napoleon hield van opschieten. Meestal was hij in een flits voorbij. Stel dat je in oktober van het jaar 1811 over de Grote Markt had gewandeld. En dat je even op het sierlijke witte balkon van de Hoofdwacht had kunnen staan. Dan was het je niet ontgaan dat de stad zich voorbereidde op een grootse gebeurtenis: de  ontvangst van de Franse keizer Napoleon.

>

Erebogen voor de keizer in Beverwijk

Tijdens het verblijf van keizer Napoleon Bonaparte in Noord-Holland in oktober 1811 maakten ook de steden en dorpen in Kennemerland kennis met hun nieuwe heerser. Al was het maar kort, want Napoleon hield van opschieten. Meestal was hij in een flits voorbij. Een echte keizer op bezoek, dat gebeurt niet elke dag.

>

Eenarmige zeeheld krijgt eerherstel

Huize Akerendam werd in de tijd van Napoleon bewoond door schout-bij-nacht Johan Arnold Blois van Treslong. Hij had alle reden om het Franse bestuur welgezind te zijn. In 1797 was hij na een verloren zeeslag tegen de Engelsen als zondebok aangewezen en uit al zijn functies ontslagen. Tien jaar later werd hij door koning Lodewijk Napoleon van alle blaam gezuiverd en zelfs geridderd.

>

Het huis van Thierens in Naarden

In de maand oktober van 1811 maakten keizer Napoleon en keizerin Marie Louise een rondreis door Nederland. Ze verbleven twee weken in Noord-Holland. Nederland maakte sinds 1810 deel uit van het Franse keizerrijk. De reis was vooral een inspectiereis van de verdedigingswerken die de Engelsen buiten de deur moesten houden. Daarom bezocht hij de kust van Zeeland en Noord-Holland en gaf opdracht voor versterkingen van forten en andere verdedigingswerken in onder andere Vlissingen, Terneuzen, Den Helder en op Texel. Zijn bezoek aan Naarden betrof het verdedigingswerk ‘de linie van Amsterdam’.

>

Napoleon inspecteert de linie van Amsterdam

In de maand oktober van 1811 maakten keizer Napoleon en keizerin Marie Louise een rondreis door Nederland. Ze verbleven twee weken in Noord-Holland. De reis was vooral een inspectiereis van de verdedigingswerken die de Engelsen buiten de deur moesten houden.

>

De Fransen trekken Amsterdam binnen

Op 19 januari 1795 trokken Franse troepen een besneeuwd Amsterdam binnen om ook hier de geest van de revolutie te vestigen. Kunstenaar Jacob Cats legde de intocht van de verkleumde en armzalig ogende Fransen vast.

>

Dromen over een vernieuwde haven

Het aanstaande bezoek van Keizer Napoleon in oktober 1811 was voor de stad Hoorn een goede gelegenheid om haar plannen voor de verbetering van de haven kenbaar te maken. Die plannen konden niet zonder goedkeuring van de keizer doorgaan, dus werd alles in het werk gesteld om de plannen zo overtuigend mogelijk aan de vorst te presenteren.

>

Bij de Westerpoort zag men een glimp van de keizer

De Hoornse stadsbestuurders stelden zich veel voor van het bezoek van Napoleon. Het keizerlijk bezoek verliep voor de Hoornaren dan ook wel zeer teleurstellend. Ondanks al het feestgedruis en de uitgebreide voorbereidingen was de komst van de keizer niet veel meer dan een bliksembezoek.

>

Koning Lodewijk schenkt VOC-monument aan Hoorn

Hoorn laat zich graag zien als dé VOC-stad uit de Gouden Eeuw. Bekende en beruchte VOC-figuren kwamen hier vandaan. Daarnaast bezit de stad ook het mooiste pakhuis van de VOC: het pakhuis op Onder de Boompjes.

>

Hardlopers zijn doodlopers in Twisk

Op 15 oktober 1811 reisde Keizer Napoleon door West-Friesland naar Den Helder. Ter voorbereiding op zijn komst kregen alle gemeenten waar de keizer eventueel zou kunnen passeren de opdracht hem met voldoende eer te verwelkomen en de wegen en straten te verbeteren. Sommige plaatsen kregen het verzoek hulp te verlenen om de doorreis zo voorspoedig mogelijk te laten verlopen. Die medewerking kwam Klaas Slot uit Twisk letterlijk duur te staan.

>

Keizer Napoleon in Hoogkarspel

In 1811 komt keizer Napoleon op doorreis door ons gebied. Op 5 september krijgen de gemeentes een brief met de aankondiging daarvan en wordt aan alle maires (burgemeesters) een zorgvuldige voorbereiding gevraagd. Onder de brief een PS: "Gij zult wel zorgen dat u van een behoorlijke Costume voorzien zijt".

>