Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Tweede Wereldoorlog

De sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn overal terug te vinden in Noord-Holland. De verdedigingswerken van de Atlantikwall, de historische panden die door de Duitsers gevorderd werden, de beelden en monumenten die de slachtoffers herdenken en de archeologische vondsten die herinneren aan deze donkere periode. Maar de Tweede Wereldoorlog heeft niet alleen fysiek haar sporen nagelaten. De gebeurtenissen van de oorlog staan bij de ooggetuigen in het geheugen gegrift. Die verborgen verhalen bewaart Oneindig Noord-Holland, opdat ze nooit verloren gaan.

Verhalen

Vergeten slachtoffers en verborgen helden uit de Tweede Wereldoorlog

In een tijd waarin de wereld werd verscheurd door conflict en onderdrukking, was er een groep helden die standhield te midden van de chaos. De tentoonstelling, 'Who Cares?', in Museum Van De Geest werpt licht op de vaak vergeten verhalen van moed in de Nederlandse psychiatrie en zorg voor verstandelijk gehandicapten tijdens de grimmige jaren van de Tweede Wereldoorlog.

>

De charismatische handlezer ‘S.’

‘Nero moet er zo in z’n huiselijkste momenten uitgezien hebben’, schreef Etty Hillesum over Julius Spier. De charismatische therapeut maakte rond 1940 furore in joodse kringen in Amsterdam. Terwijl de Tweede Wereldoorlog om zich heen greep, kon de ‘Spierclub’ haar zorgen even vergeten tijdens avonden bij hem thuis.

>

‘Brasser was vooral gelukkig als hij de mouwen op kon stropen’

Het boek over het verzetswerk dat Jan Brasser in de Zaanstreek pleegde, kon verschijnen dankzij een financiële bijdrage van Tata Steel, de huidige eigenaar van Hoogovens, waar Brasser voor en tijdens de oorlog als smelter werkte. Auteur Filip Bloem vertelt over zijn speurtocht.

>

Yad Vashem onderscheiding voor de familie Jonker

Op 10 mei 1940 dacht Gré Timmerman (meisjesnaam Jonker) dat ze treinen buiten hoorde rijden, maar het waren de Duitsers die een luchtaanval uitvoerden op het militaire vliegveld in Bergen. Dit was voor haar het begin van de Tweede Wereldoorlog. Jaren na de oorlog heeft haar gezin een Yad Vashem onderscheiding ontvangen voor het helpen van joodse onderduikers. Oneindig Noord-Holland sprak met Gré Timmerman (88 jaar) over haar herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog.

>

Van Amsterdam naar Westerbork

Voor veel Joodse Amsterdammers was Kamp Westerbork op de Drentse hei hun laatste verblijfplaats in Nederland. Het doorgangskamp was door de nazi’s ingericht als een stad, waar het normale leven zoveel mogelijk door kon gaan. De gevangenen hoopten er zo lang mogelijk te blijven, want wie op het wekelijkse transport naar het oosten werd gezet, wachtte een inktzwarte toekomst.

>

Ondergrondse bunkers rondom Zandvoort in beeld gebracht

‘Kruipend door nauwe gangen vol met zand duurt het niet lang voor je omgeven bent door absolute duisternis. Metersdiep onder de grond hoor je slechts de echo van je eigen ademhaling, de buitenwereld is stil. Het signaal van je telefoon is weggevallen. Je schijnt met een zaklamp in het duister, waar sinds de oorlog geen licht meer is geweest.’

>

‘Verboden muziek’ waar je blij van wordt

Stadsarchief Amsterdam besteedt aandacht aan veertien componisten die in de Tweede Wereldoorlog werden vervolgd of vermoord. 'Die componisten krijgen we niet meer terug, maar hun muziek moet klinken,' vindt samensteller Eleonore Pameijer.

>

Verzetsman Rinus Dubelaar en de Naardense wapenroof

Al vroeg in de oorlog ontstaat in Naarden één van de eerste verzetsgroepen van Nederland. Onder leiding van Marinus Dubelaar stelen zij in de zomer van 1940 explosieven, wapens en munitie onder de neus van de Duitse bezetter uit een wapendepot in de vesting. Maar als er verraad in het spel komt, zijn de consequenties groot.

>

De zware strijd om Indonesische onafhankelijkheid

De nieuwe tentoonstelling Revolusi! In het Rijksmuseum heeft de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) weer volop onder de aandacht gebracht. Het was een ongelijke strijd, waarbij vooral aan Indonesische zijde veel slachtoffers vielen. Niet voor niets heeft deze periode bij hen soms diepe wonden achtergelaten. Hoog tijd om eens te kijken naar wat er nu écht gebeurde in deze chaotische naoorlogse situatie.

>

Gerrit van Schaik: vlieger tijdens de meidagen van 1940

Gerrit van Schaik, een Amsterdamse ‘maandvlieger’, werd in de meidagen van 1940 gemobiliseerd in de strijd tegen de Duitsers. Vanuit vliegbasis Soesterberg vloog hij onder meer naar de Grebbelinie, waar hij deelnam aan luchtgevechten.

>

Verdeel en heers: propaganda in de Tweede Wereldoorlog

Je hoeft alleen maar te kijken naar een verkiezingsstrijd in Amerika of corrupte leiders in China en je begrijpt dat er middelen worden ingezet om de massa in het gareel te houden. Zelfs in ons kleine kikkerlandje is er ‘false news’ in omloop. Maar nog veel misleidender dan nepnieuws is propaganda. In de Tweede Wereldoorlog verspreidde de bezetter op grote schaal propaganda affiches door heel Nederland, om het volk te beïnvloeden. Één ding is zeker: neem niet alles aan wat je leest.

>

Hoe de eerste razzia-slachtoffers in de gaskamer belandden

Bij twee razzia’s, op 22 en 23 februari 1941, worden 400 willekeurige Joodse jongemannen in de toenmalige Amsterdamse Jodenbuurt opgepakt. Het vormt de directe aanleiding tot de Februaristaking, die een paar dagen later uitbreekt.

>

Vrouwen in Verzet: Trijntje van Keulen

Trijntje (Truus) van Keulen groeit op in de Jordaan. De overvolle arbeidersbuurt is een links bolwerk waar de communisten veel aanhangers hebben. Dit geldt ook voor de familie van Truus, die sterk antifascistisch is. Omdat de communisten ideologisch gezien de grote vijand zijn van de fascisten, vormen ze een gemakkelijk doelwit voor de nazi’s als Nederland in mei 1940 wordt bezet. Veel communisten gaan vrijwel meteen in het verzet.

>

Hendrikus Colijn: een leven voor de politiek

Antirevolutionair staatsman Hendrikus Colijn (1869-1944) begon zijn lange carrière in de binnenlanden van koloniaal Indonesië. Hij bekleedde topfuncties voor de regering en Shell, en loosde als premier Nederland door de crisisjaren tot aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Een veelbewogen leven, dat begon in het gehucht Burgerveen in de Haarlemmermeer en eindigde in ballingschap in een kuuroord bij Ilmenau.

>

Cor van Stam: burgemeester en verzetsleider

Cor van Stam (1920-1995) gaf tijdens de oorlog samen met zijn vrouw Trijntje van Stam-Jansen onderdak aan joodse onderduikers. Onder de schuilnaam Cor van de Meer coördineerde hij het verzet in Haarlemmermeer en omstreken. Na de oorlog werd hij er zelfs burgemeester.

>

‘Vliebiza’ hoorde bij Noord-Holland

De Waddeneilanden zijn populaire vakantiebestemmingen. Vlieland is favoriet bij rustzoekers én feestgangers. Het eiland wordt vanwege zijn hippe sfeer wel het Nederlandse Ibiza genoemd. Tot 1942 hoorde ‘Vliebiza’, samen met Terschelling, bij Noord-Holland. Hoe zit dat? En wat heeft de scheiding te maken met de plannen van de nazi’s?

>

Varen in oorlogstijd: de ondergang van het s.s. Simaloer

Vele Nederlandse zeelieden waren tijdens de Tweede Wereldoorlog vijf jaar lang van huis. Zo ook Laurens Johannes Swart (1891-1977). Op 19 april 1940 voer hij als chef hofmeester uit op het m.s. Tanimbar van de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN), om pas weer in juli 1945 per m.s. Salland van de Koninklijke Hollandsche Lloyd (KHL) naar huis terug te keren. Een reis die een oorlog lang duurde.

>