Noord-Holland staat bekend om haar verschillende soort etenswaren. Iedereen kent de Zaanstreek, het grote industriegebied waar vanuit Nederland wordt bevoorraad met koekjes, chocolade en macaroni. Buitenlandse toeristen bezoeken de kaasmarkten in Alkmaar en Edam om te zien waar de beroemde kaas vandaan komt. Een bezoekje aan Volendam kan ook niet uitblijven, waar een haring uit het vuistje doet denken aan de lang vervlogen Zuiderzeetijd.
Maar de provincie brengt nog meer ‘brood’ op de plank. Wist je dat Broek op Langedijk de bakermat is van een bekend chipsmerk? En dat de uitvinder van de smeerkaas rond 1900 in de Beemster woonde? En dat Amsterdam een wereldpositie bekleed als het gaat om de import van cacao? Leer meer over de geschiedenis van de provincie aan de hand van onze verhalen, die je zullen laten watertanden.
In 1878 begon de Fa. Grelinger, Jansen en Co. met de verwerking van witte kool tot zuurkool in Noord-Scharwoude. Enkele jaren later nam de heer Cornelis Brinkman, de latere burgemeester van Noord-Scharwoude, de fabriek over en in 1894 was de heer Peter Verburg de nieuwe eigenaar. Onder zijn energieke leiding werd het bedrijf behoorlijk uitgebreid. Wie was deze Peter Verburg?
>
2 min
‘De vrouwen drinken ’s morgens koffie en ’s middags thee, zo is de gehele dag bedorven,’ mopperde een publicist in 1701. Dankzij de VOC en de WIC hadden de Hollanders in de Gouden Eeuw kennisgemaakt met de bittere drankjes.
> 2 min
Kaas is een van de belangrijkste producten van de Beemster. De traditie van het kaasmaken gaat terug tot de droogmaking. Al halverwege de ‘gouden’ zeventiende eeuw produceerden de boeren in de polder thuis op de boerderij tienduizenden kilo’s kaas per jaar. Met de komst van nieuwe productiemethoden en fabriekskaas is het ambacht van kaasmaken steeds meer een wetenschap geworden. De Beemster landbouwpionier Wouter Sluis gaf daar aan het eind van de negentiende eeuw de aanzet voor.
> 4 min
Het boerenbedrijf in de nieuwe droogmakerij de Beemster was een groot succes. Dit kwam door de sterk toenemende vraag naar landbouwproducten in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Door de snelle groei van de steden, met name van Amsterdam, en de succesvolle internationale handel liep de export van zuivelproducten en vlees voortvarend. De kaas uit de Beemster werd naar heel Europa verscheept. De VOC was de grootste afnemer van gepekeld vlees.
> 4 min
In honderd jaar wadvisserij is er veel veranderd. Van kleine sloepen en aken tot grote kotters. Van gemengde vangst tot specialisatie in één soort. Grootschaligheid werd de norm. Een kleine groep vissers grijpt terug op een beproefd recept: kleinschalig en flexibel vissen, met respect voor de natuur. Drie voorbeelden van vissers die het anders gingen doen.
> 3 min
Schermer Wijnkoper en Distillateur is één van de laatste/oudste onafhankelijke distilleerderijen van Nederland. Met eeuwenoude, traditionele recepturen wordt in de distilleerderij op authentieke wijze geproduceerd, uiteraard naar moderne maatstaven. Schermer produceert Jenevers (de Ferme Jonge is al 2 keer gekozen is tot ‘Lekkerste Jonge Jenever van Nederland’!), Bitters, Likeuren, Boeren Jongens, Advocaat, Bisschopwijn en ander Hollands gedistilleerd onder eigen naam. Maar er wordt ook geïmporteerd uit vele landen over de hele wereld.
> 2 min
“Hofleverancier”, een predicaat om trots op te zijn. Een flink aantal Noord-Hollandse bedrijven heeft dit predicaat. Het getuigt onder meer van een rijke bestaansgeschiedenis, kwaliteit en een goede reputatie in de regio. Aan het woord Bakkerij Putter.
> 2 min
De weilanden achter de kerk van Ransdorp zijn het domein van de melkschapen van de biologische boerderij de Dikhoeve. Als een van de weinige ‘boeren’kaasmakerijen maakt de familie Kuiper op kleinschalige ambachtelijke wijze haar eigen zuivelproducten. In 1996 begon Willem Kuiper met het houden van melkschapen. Eerst vanuit een monumentaal boerderijtje middenin het dorp, maar al gauw groeide het bedrijf uit zijn voegen. In 1999 ging men op de huidige locatie van start met 300 melkschapen. Inmiddels grazen rondom Ransdorp zo’n 600 schapen op 37 hectare weiland en 13 hectare natuurland.
> 3 min
Aan het Westeinde in Oosthuizen, vlakbij de Grote Kerk, staat een oud kaaspakhuis. De achterkant van het perceel grenst aan de Beemsterringvaart. Uit de Beemster kwam in de loop van de zeventiende eeuw een overvloed aan agrarische producten. Het dorp Oosthuizen profiteerde hiervan, onder meer door zich te gaan richten op de kaasverwerking. De kaas uit Oosthuizen, van het type Edammer kaas, werd een geliefd product in binnen- en buitenland.
> 3 min
Voor de tuinders uit Broek op Langedijk was het een sport om als eerste de vroege aardappelen aan te voeren. Niet alleen voor de eer maar ook werd er grof geld betaald door de handelaar die de eerste kist afmijnde.
> 2 min
In 1972 vond een editie van de Wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade plaats in Amsterdam, in het huidige Amstelpark. Er werd volop aandacht besteed aan producten uit Israël. Het Nederlandse publiek maakte voor het eerst kennis met typisch Israelische producten zoals bijvoorbeeld falafel en avocado’s. Het doe-het-zelf aspect van de falafelbar sloeg erg aan bij de bezoekers.
> 2 min
De Kastelenstraat in Amsterdam Buitenveldert is tegenwoordig hét joodse winkelgebied. In Buitenveldert hebben zich, net als in Amstelveen, al sinds de jaren zestig veel joodse gezinnen gevestigd. Er zijn voorzieningen als joodse scholen, synagogen – en natuurlijk winkels. Naast Laromme, de enige koosjere bakkerij van Nederland en de aloude firma Mouwes, zijn er verschillende restaurants gevestigd. Verder zijn bij de Buitenveldertse filialen van de landelijke supermarktketens sinds enkele jaren verschillende koosjere producten te krijgen.
> 1 min
Meer dan honderd jaar was bakkerij Theeboom een begrip in joods Amsterdam. Het familiebedrijf had onder meer vestigingen in het centrum en de Rivierenbuurt, bijvoorbeeld in de Maasstraat, op de hoek met de Churchillaan. In 2008 hield het bedrijf op te bestaan, er is nu nog maar één koosjere bakker in Amsterdam. Naast challe, het bekende vlechtbrood dat nodig is bij de kidoesj (zegening bij begin van de sjabbat, uitgesproken over een glas wijn) op vrijdagavond, maakt een joodse bakker ook altijd zoete lekkernijen. Sommigen daarvan zijn zo ingeburgerd in de Nederlandse eetcultuur dat men bijna zou vergeten dat ze een joodse oorsprong hebben.
> 2 min
Tijdens de Tweede Wereldoorlog stelde de Duitse bezetter allerhande verboden in aangaande spijs en drank, die raakten aan de identiteit en de bewegingsvrijheid van de joden in Nederland. Bepaalde cafés, restaurants, winkels en markten werden ‘voor joden verboden’. De rituele slacht werd al in augustus 1940 verboden en in november 1941 werden er zelfs aparte ‘joodse markten’ opgericht, zoals in Amsterdam in de Gaaspstraat en op het Minervaplein, omdat joden de toegang tot andere markten was ontzegd. Via deze en andere maatregelen wilden de Duitsers de joden afzonderen van de rest van de samenleving, zodat hun volledige verwijdering daaruit efficiënter kon verlopen.
> 1 min
Een van de bekendste joodse winkels in de stad in ongetwijfeld Sandwichshop Sal Meijer in de Scheldestraat, midden in de Rivierenbuurt. Iets verderop in de Waalstraat zit slagerij Marcus, de enige koosjere slagerij van Nederland.
> 1 min
Huize Glück, het restaurant en pension van Malvine Glück (1886-1942), was gevestigd aan het Oosteinde bij het Frederiksplein. Malvine Glück was niet alleen restaurant- en pensionhoudster. In 1932 schreef ze samen met Emma Bramson-Brest het Geïllustreerd Ritueel Kookboek met diëetrecepten.
> 1 min
Op de plek van de oude joodse vleeshal naast het Hoogduitse synagogecomplex verrees in 1928 een nieuwe vleeshal. Het moderne gebouw beschikte over een hal met plek voor zestien particuliere slagers in afzonderlijke verkoopcellen. De hal werd uitgerust met een koelinstallatie en een modern ventillatiesysteem. In tegenstelling tot vroeger – toen de Portugese en de Hoogduitse gemeente elk een eigen vleeshal uitbaatte – maakten nu beide joodse gemeenten voor de verkoop van koosjer vlees gebruik van een gemeenschappelijke vleeshal. Het gebouw van architect Harry Elte, met een gevel in Amsterdamse School-stijl, werd in 1961 gesloopt.
> 1 min
Er waren in Nederland verschillende fabrikanten die etenswaren speciaal voor de Joodse consument produceerden. Zo waren er bijvoorbeeld de matzefabriek van de familie De Haan in Amsterdam en die van Hollandia in Enschede. Joden zijn met Pesach verplicht om matzes te eten. Ook in de week van Pesach mogen zij geen gerezen of gegiste voedingswaren eten, daarom is het de gewoonte om met matzes of matzemeel verschillende zoete en hartige bereidingen te maken.
> 2 min
Van oudsher waren er veel joodse venters en straathandelaren. Voordat er volledige beroepsvrijheid was, was dat een van de beroepen waarmee joden in hun onderhoud konden voorzien, en ook na het ontstaan van een joodse middenklasse eind 19e eeuw bleef de augurkiesman een vertrouwd beeld in de oude Jodenbuurt. Venters huurden een kar van een karrenbaas en kochten in de vroege ochtend een lading fruit die ze in de loop van de dag aan de man trachtten te brengen. Niet alleen fruit, ook aardappelen, melk, mierikswortel, kastanjes, kool, uien, wortelen en allerhande gepekelde waren werden op straat en van deur tot deur verkocht.
> 1 min
Het kookboek voor de joodse keuken doet meer om de joden bij elkaar te houden dan de Heilige Thora,’ schreef auteur Meyer Sluyser (1901-1973). Aan het einde van de negentiende eeuw waren de joden in Nederland na een proces van meer dan een eeuw relatief goed geïntegreerd in de verschillende bevolkingslagen en beroepssectoren. Dankzij onder andere de diamantindustrie was er een klasse van meer gegoede joodse arbeiders ontstaan. Aan de Nieuwe Uilenburgerstraat opende diamantslijperij Boas in 1897 zijn nieuwe fabriek. Het bedrijf van de gebroeders Boas was op de oude locatie aan de Nieuwe Keizersgracht uit zijn voegen gegroeid. Met de nieuwe fabriek werd Boas in een klap de grootste diamantslijperij in Amsterdam met 650 mensen in dienst. Sinds 1990 is Gassan Diamonds gevestigd in deze historische diamantslijperij aan de Uilenburgerstraat.
> 1 min
