Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

De smaak van Noord-Holland

Noord-Holland staat bekend om haar verschillende soort etenswaren. Iedereen kent de Zaanstreek, het grote industriegebied waar vanuit Nederland wordt bevoorraad met koekjes, chocolade en macaroni. Buitenlandse toeristen bezoeken de kaasmarkten in Alkmaar en Edam om te zien waar de beroemde kaas vandaan komt. Een bezoekje aan Volendam kan ook niet uitblijven, waar een haring uit het vuistje doet denken aan de lang vervlogen Zuiderzeetijd.

Maar de provincie brengt nog meer ‘brood’ op de plank. Wist je dat Broek op Langedijk de bakermat is van een bekend chipsmerk? En dat de uitvinder van de smeerkaas rond 1900 in de Beemster woonde? En dat Amsterdam een wereldpositie bekleed als het gaat om de import van cacao? Leer meer over de geschiedenis van de provincie aan de hand van onze verhalen, die je zullen laten watertanden.

Verhalen

Zaanstreek kende een bloeiende cacao-industrie

De Zaanstreek kent een rijke traditie van cacao- en chocoladefabrieken. De eerste vracht cacaobonen arriveert in 1628 in de Amsterdamse haven, maar in die tijd is cacao nog een luxe product. Eind achttiende eeuw begint chocolade in prijs te dalen, zodat ook gewone mensen het kunnen betalen. Hoewel er vòòr die tijd wel enkele molens zijn die cacaobonen malen, komt de cacao-industrie in de Zaanstreek vooral in de negentiende eeuw op gang. Thijs de Gooijer, die de cacao-industrie langs de Zaan in kaart bracht, noemt Wormerveer een cacaodorp.

>

De Witte Haan: een koloniale familiebrouwerij in Amsterdam

Het is niet eens een enorme overdrijving dat Amsterdam als handelsstad begon met bier. Het biertolrecht dat de stad kreeg in 1323 was in ieder geval een belangrijke aanjager. Het verklaart ook dat Amsterdam – een stad waar de ingrediënten om te brouwen (schoon water, hop, gerst) niet direct beschikbaar waren - kon uitgroeien tot een bierstad van formaat. Want al snel werd de export van bier zo belangrijk dat het ging lonen toch bier te brouwen in die stad. Een grote afzetmarkt was immers gegarandeerd met al die schepen in de haven. Een goed voorbeeld van een brouwerij die bij uitstek voor de export werkte was brouwerij de Witte Haan.

>

In de Zaanstreek wordt weer chocolade gemaakt

De Zaanstreek telde vroeger tal van cacao- en chocoladefabrieken. Heden ten dage wordt er nog wel cacao verwerkt, maar de chocoladefabrieken zijn inmiddels uit de streek verdwenen. Totdat De Euforij in Wormerveer de draad weer oppakte.

>

Levend erfgoed: de Noord-Hollandse melkkoe

De zwart-witte koe die in de wei in Nederland staat is de ‘Holstein-Friesian’: dit zijn echte melkkoeien. Er zijn echter heel veel verschillende koeienrassen in Nederland, waaronder oudhollandse rassen zoals ‘Lakenvelders’ en ‘Verbeterd Roodbont’. In Noord-Holland zijn nog veel melkveehouderijen te vinden. Steeds meer van deze boerderijen organiseren activiteiten voor publiek. Want naast de koeien te melken, kan je ze tegenwoordig ook knuffelen of zien 'dansen'.

>

Haring als hoofdmoot

De viskraam van Jos Lijnzaat en zijn dochter is al bijna honderd jaar een baken op de Grote markt van Haarlem. Hier haal je dagverse haring, gesneden in stukjes. Jos Lijnzaat vertelt vanuit de kraam het verhaal van zijn vishandel.

>

Of je worst lust

Pas vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw werd een slager pas een slager genoemd. Daarvoor werd ‘degene die geslachte dieren in verkoopbare stukken hakt’ een vleeshouwer genoemd. Noord-Hollandse slager Ben van den Berg vertelt over dit eeuwen oude beroep. Postma Vleeswaren is gevestigd in Haarlem en werd begin dit jaar uitgeroepen tot landskampioen ‘Worstmakerij van het jaar 2020’. De slagerij is aangesloten bij het Worstmakersgilde en de Vereniging voor Worstmakende Ambachtelijke Slagers. In de middeleeuwen waren de ambachtslieden ook verenigd in gilden, zo blijkt als we in de geschiedenis van de Noord-Hollandse slager duiken.

>

Drie historisch verantwoorde Schermer borrels

Boven het Noordzeekanaal maakt distilleerderij Schermer al 240 jaar de dienst uit op het gebied van binnenlands gedistilleerd. Esther Ophoff-Blom vertelt over het bijzondere familiebedrijf aan de hand van drie Schermer borrels. De smaak van hun jenever, Beerenburger en Oranjebitter verklaren het eeuwenlange succes van Schermer.

>

De geschiedenis van de CHIN. IND. SPEC. REST.

Elk dorp en elke stad in Nederland heeft zijn ‘eigen Chinees’, waar de afhaalbakjes op zondag over de toonbank vliegen of in een vernederlandst Chinees interieur uitgebreid kan worden gedineerd. 1 juli is de Chinees-Indische restaurantcultuur bijgeschreven op het Inventaris Immaterieel Erfgoed. Hoog tijd om in de zoetzure geschiedenis van het oude vertrouwde Chin. Ind. Spec. Rest. te duiken.

>

Netelsoep en kastanjekoffie: wildplukken in oorlogstijd

In tijden van schaarste grijpen veel mensen terug op wildplukken, als aanvulling op hun magere dieet. Speciale oorlogskookboeken informeerden hongerige plukkers tijdens de Tweede Wereldoorlog over welke planten en paddenstoelen eetbaar waren en hoe ze het best bereid konden worden.

>

Oud-Huizer gerechten

Wist je dat Huizen bekendstaat om zijn speculaas mannetjes? Dat er op Huizer bruiloften vroeger steevast boerenjongens werden gegeten? En heb je wel eens gehoord van een ‘broeder’? Lees hier de geschiedenis en recepten van deze smakelijke streekgerechten.

>

Een kijkje in de keuken van vroeger

Huis van Hilde vertelt de geschiedenis van Noord-Holland aan de hand van gevonden objecten. De bodem is rijk én springlevend. Wat vertellen deze objecten ons over wat we aten? De nieuwe tentoonstelling 'Hilde schept op; over eten van vroeger' laat zien dat dat wel eens heel anders is geweest.

>

Bensdorp: Wonen in een chocoladefabriek

In de Bensdorpfabriek, waar nog niet zo lang geleden Brosrepen werden geproduceerd, verrijst een nieuwe stadswijk. In 2018 nemen de eerste bewoners er hun intrek.

>

Waternood na watersnood: gemeentepils lest dorst

Als gevolg van de woeste stormvloed in januari 1916 kwamen grote delen van de provincie Noord-Holland onder water te staan. De angst was groot. Huizen spoelden weg, veestapels verdwenen en er waren vele slachtoffers te betreuren. Dit was echter nog maar het begin. In de getroffen gebieden was het leven in de steeds warmer wordende maanden na de watersnoodramp tamelijk zwaar. Voedselschaarste holde de samenleving uit. Bovendien snakte iedereen naar schoon drinkwater.

>

Heel Noord-Holland bakt

Van Amsterdamse bolussen tot luilakbollen en een hylikmaker. Elke stad of streek in Noord-Holland kent zijn eigen zoete lekkernij die van generatie op generatie is doorgegeven, aangepast en geperfectioneerd tot een smakelijk streekgerecht waar iedereen wel van zou willen smullen. Verwarm je oven maar alvast voor en lik je vingers af, of wacht tot je de garde mag schoonlikken. Laat de welkome geur van gesmolten boter, versgebakken brood en een afkoelende cake de keuken vullen. Hieronder staan vijf bijzondere recepten uit het culinaire erfgoed van Noord-Holland.

>

Alkmaar: stad van kaas én bapaobroodjes

Alkmaar heeft véél meer te bieden dan kaas alleen. Ook bapaobroodjes en groenteburgers komen ervandaan. De zussen Sara en Lisa van Doorn maakten een tentoonstelling over voedsel uit Alkmaar, toen en nu.

>

Een Alkmaarse koffiekoning in Amerika

De man die de wereld koffie leerde drinken. Wie was deze Alfred Peet, de persoon die in Amerika wordt gezien als een van de belangrijkste koffieondernemers allertijden? Dit is een verhaal voor koffieliefhebbers!

>

Texels bierbrouwerij

Midden tussen de uitgestrekte groene weilanden, onder de onmetelijk hoge waddenlucht, aan de rand van natuurgebied 'De Hoge Berg' staat de voormalige zuivelfabriek van Oudeschild. Waar vroeger kaas werd gemaakt, glanzen nu koperen brouwketels.

>

Bollen op je bord: Van tulpenstamppot tot tulpentaart

Je moet er niet aan denken, bruingebakken tulpenbollen op je bord. Ze zijn weliswaar voedzaam en de smaak lijkt ergens in de verte misschien op uien, maar lekker zijn ze niet. Maar wat als er nauwelijks meer voedsel te verkrijgen is en je niet meer kunt rekenen op de zegeningen van een vriezer of koelkast? Zo'n zeventig jaar geleden werden je ouders of grootouders hiermee geconfronteerd tijdens de Hongerwinter.

>

Van oliekoek tot oliebol

Sinterklaas is nog niet in het land of ze verschijnen al, de feestelijk verlichte 'Hollandse gebak- en oliebollenkramen', omringd door een zoete vette geur. Over de herkomst van de oliebol bestaan allerlei theorieën.

>