Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Goudkustwandeling door Enkhuizen

Enkhuizen is een levend openluchtmuseum. Geen enkele andere stad heeft zoveel monumenten op loopafstand van elkaar. Wandel in gedachten met ons mee door deze voormalige Zuiderzeestad en waan je in de Gouden Eeuw. Welkom aan de West-Friese kust: de Goudkust.

Die Port van Cleve

Onze wandeling door Enkhuizen begint bij het witte gebouw van hotel-restaurant Die Port van Cleve aan de Dijk. Vanaf het treinstation van Enkhuizen lopen we hier in één rechte weg heen, over de ophaalbrug over de pittoreske Oude Haven. De haven is de perfecte plek om boten te kijken. De historische pandjes aan het water ademen de sfeer van de zeventiende eeuw.

Als je op zoek bent naar romantisch dineren of overnachten met uitzicht op de haven, ben je bij Die Port van Cleve aan het juiste adres. Het gebouw stamt uit het begin van de zeventiende eeuw en het restaurantgedeelte zelfs uit 1560. Tot aan de twintigste eeuw vertrokken uit de haven bij het hotel beurtschepen naar verschillende plekken aan de Zuiderzee. Veel passagiers op doorreis maakten gebruik van het hotel. Lees hier het volledige verhaal van Die Port van Cleve.

Hotel-restaurant Die Port van Cleve aan de haven. Foto: Die Port van Cleve.

De Westerkerk en de Librije

We slaan linksaf de Dijk op en vervolgen onze route langs het kabbelende water. Over de tweede witte brug slaan we de Bagijnestraat in en lopen deze helemaal af, totdat we bij een lichtgekleurde toren komen. Daar staat de Westerkerk, het historische hart van Enkhuizen. De Westerkerk, die rond 1470 gebouwd is, wordt gerekend tot de 100 mooiste rijksmonumenten van Nederland. Lees hier het volledige verhaal van de Westerkerk

Achter de dikke stenen muren van de kerk schuilt een lang verborgen gebleven schat: de Librije. Dit is de oudste nog in originele staat bewaard gebleven stadsbibliotheek uit de zeventiende eeuw. Elke bezoeker die in het zuiderportaal van de kerk de wenteltrap naar boven neemt, waant zich 400 jaar terug in de tijd. Talloze in perkament of leer gebonden boeken wachten daar al eeuwen om gelezen of bewonderd te worden. Lees hier het volledige verhaal van de Librije.

De Westerkerk aan de Westerstraat, thuis van bibliotheek de Librije. Foto: Txllxt TxllxT, via Wikimedia (CC BY-SA 4.0).

Onder de Wester

Op het plein voor de Westerkerk slaan we rechtsaf de Westerstraat in, waar we de toren passeren. De Westerstraat, die de stad van oost naar west doorklieft en eindigt bij de Koepoort, is één van de oudste en belangrijkste straten van Enkhuizen. Er is hier veel erfgoed uit de zeventiende eeuw te vinden. Op nummer 113, een pittoresk pand met een rode bakstenen trapgevel, treffen we restaurant Onder de Wester.

Lekker eten in dit sfeervolle pand uit 1630 was echter niet zo vanzelfsprekend. Nog niet zo lang geleden was dit monument zeer in verval geraakt. De komst van het restaurant bood uitkomst: het gebouw werd gerestaureerd en heringericht, met verschillende originele elementen. Zoals de bar, die bestaat uit meer dan 400 jaar oude houten vloerdelen. Lees hier het volledige verhaal van restaurant Onder de Wester.

Restaurant Onder de Wester aan de Westerstraat. Foto: Onder de Wester.

Het Kleine Weeshuis

Even verderop in de straat passeren we en groot smeedijzeren hek. Achter het hek ligt het Kleine Weeshuis van Enkhuizen, grenzend aan de rooms-katholieke Sint-Franciscus Xaveriuskerk. Bij het weeshuis lijkt het alsof we zo de Gouden Eeuw van Enkhuizen binnen kunnen stappen, maar niets is minder waar. De voorgevel is een twintigste-eeuwse replica van de oorspronkelijke gevel uit 1616, die in 1905 wegens bouwvalligheid gesloopt is.

De authentieke interieurs van de vergaderzalen van het Oude Weeshuis zijn echter wel in originele staat bewaard gebleven. Het interieur van deze kamers bestond onder meer uit achttiende-eeuwse schouwen, goudleer behang, schilderijen en kroonluchters. Tegenwoordig is het Kleine Weeshuis te huur als vakantiewoning. Lees hier het volledige verhaal van het Kleine Weeshuis.

Het Kleine Weeshuis van Enkhuizen. Foto: Erik Baas, via Wikimedia (CC BY-SA 3.0).

De Waag

We vervolgen onze weg door de Westerstraat richting het oosten. Onderweg kunnen we genieten van de beste winkels en restaurants die Enkhuizen te bieden heeft. Ter hoogte van nummer 35 slaan we linksaf de Peperstraat in en daarna rechtsaf naar de Waagstraat. Aan het einde van de Waagstraat passeren we een aardige historische waterpomp. Op de hoek van de Waagstraat en de Kaasmarkt stoppen we even bij het monumentale gebouw van de Enkhuizer Waag. Op de voorgevel zijn drie schilden te zien: het schild van Holland, het schild van Filips II en het schild van Enkhuizen.

Waaggebouwen zijn in veel Nederlandse steden te vinden. Oorspronkelijk diende de Waag voor het innen van belasting en het wegen van goederen, zodat er geen conflicten zouden ontstaan tussen koper en verkoper. Het originele weegmechanisme van de Enkhuizer Waag is nog bewaard gebleven. Vanaf 1636 was er ook een chirurgijnskamer gevestigd in de Waag, evenals een vergaderruimte en een collegezaal. Vandaag de dag is het Waaggebouw het onderkomen van de historische vereniging Oud Enkhuizen. Lees hier het volledige verhaal van de Waag.

Het Waaggebouw is nog even imposant als vroeger. Foto: Ben Bender, via Wikimedia (CC BY-SA 3.0).

Het Stadhuis

We lopen de Kaasmarkt richting het zuiden af, waar hij vanzelf overgaat in de Nieuwstraat. Daar slaan we al snel linksaf naar de Kalksteiger, die ons direct naar het imposante Stadhuis van Enkhuizen leidt. De architectuur van het Stadhuis doet haast Grieks of Romeins aan. Dat komt omdat het Stadhuis gebouwd is in de stijl van het statige Hollands classicisme, geïnspireerd op de Oudheid. Tijdens de zeventiende eeuw was deze stijl erg populair voor panden met bestuurlijke functies.

Het Stadhuis werd tussen 1686 en 1688 gebouwd naar een ontwerp van de Amsterdamse architect Steven Vennekool. Door de tijd heen is het Stadhuis van Enkhuizen zó goed intact gebleven, dat zelfs de functie van het zeventiende-eeuwse pand niet is veranderd. Het is nog steeds in gebruik door de Gemeente Enkhuizen. Hierdoor is het prachtige interieur van bijvoorbeeld de Burgemeesterskamer ook nog steeds grotendeels origineel. Het Stadhuis is één van de rijkst gedecoreerde en belangrijkste gebouwen van Enkhuizen. Lees hier het volledige verhaal van het Stadhuis.

Het statige Stadhuis is het visitekaartje van de Gemeente Enkhuizen. Foto: Gouwenaar, via Wikimedia (publiek domein).

De Stadsgevangenis

Als we de Zwaanstraat, het kleine straatje aan de rechterzijde van het Stadhuis, inslaan, passeren we een kleine parkeerplaats. Achter de parkeerplaats ligt, enigszins verscholen tussen het groen, een bijzonder gebouw. Een smalle puntgevel met zadeldak van rode dakpannen, hoge muren en ramen van glas in lood: dit pand verraadt niet meteen waar het in de zeventiende eeuw voor gebouwd is. Het schattige oude gebouwtje was namelijk ooit de beruchte Stadsgevangenis van Enkhuizen.

De gevangenis stond recht achter het Stadhuis, zodat misdadigers meteen na de rechtspraak weggebracht konden worden. Cellen waren donker en muf, gemaakt van eikenhout met dikke tralies. De Stadsgevangenis werd niet gebruikt om criminelen lange tijd op te sluiten. Hier verbleef men alleen in afwachting van het vonnis: schandstraf, verbanning, lijfstraf of misschien wel de doodstraf. In de zomermaanden is de Stadsgevangenis tegen betaling voor publiek toegankelijk. Lees hier het volledige verhaal van de oude Stadsgevangenis.

De Stadsgevangenis achter het Stadhuis. Foto: Ben Bender, via Wikimedia (CC BY-SA 3.0).

Het Peperhuis

Onder de indruk van de Stadsgevangenis wandelen we verder over de witte Compagniebrug over de Oosterhaven. Aan het water ligt VOC-pakhuis Het Peperhuis, te herkennen aan de kleine raampjes met donkere luiken en de grote hijsbalk bovenaan de gevel. Op de middelste gevelsteen van het Peperhuis is een afbeelding van de haringvisserij aangebracht met het oude gezegde: ‘De kost gaet voor de baet uyt’. Het betekent dat je eerst moet investeren voordat je winst kunt maken.

In de zestiende eeuw groeide Enkhuizen uit tot een zeer belangrijke havenstad in het gewest Holland. Toen de Verenigde Oost-Indische Compagnie in 1602 werd opgericht, kreeg Enkhuizen dan ook een eigen ‘kamer’. Tijdens deze welvarende periode verrezen grote panden van rijke handelaren in de stad. De welgestelde koopman Pieter van Beresteyn liet het Peperhuis bouwen aan de haven. Het pand is meerdere malen van eigenaar gewisseld, totdat het in 1947 werd overgedragen aan het Zuiderzeemuseum. Lees hier het volledige verhaal van het Peperhuis.

De Oosterhaven met geheel links het Peperhuis. Foto: Ben Bender, via Wikimedia (CC BY-SA 3.0).

De Bocht

Over de Kade langs de Oosterhaven lopen we verder richting het zuiden. Onderweg passeren we een grote verscheidenheid aan boten, die een indruk geven van het vroegere leven in een havenstad. De Kade eindigt in de Wierdijk, waar we heel even uitzicht hebben op het IJsselmeer, de oude Zuiderzee. Het water mag zijn zilte lucht dan verloren zijn, aan uitgestrektheid heeft het hier niets ingeboet. De eerste brug die we tegenkomen, voert ons echter alweer terug de stad in. Naar de Bocht, zonder twijfel één van de meest fotogenieke plekjes van Enkhuizen.

Het is niet moeilijk om te zien waar de naam van de straat vandaan komt: de straat maakt hier namelijk een scherpe bocht. De karakteristieke zeventiende-eeuwse gevels hebben al talloze schilders geïnspireerd om dit stukje van Enkhuizen vast te leggen. De geschiedenis van de panden spreekt tot de verbeelding. Zo draagt nummer 3 de mysterieuze naam ‘Sphaera Mundi’, wat ons doet gissen naar de historie en functie van het pand. Lees hier het volledige verhaal van de Bocht.

De Bocht te Enkhuizen. Foto: MrsBrown, via Pixabay.

De Drommedaris

Na de Bocht zien we in de verte al een witte brug en een grote bakstenen toren liggen. De dikke muren van de toren schreeuwen om even aangeraakt te worden. We lopen onder de versierde poort door, om het gebouw van alle kanten te kunnen bekijken. Deze zware toren draagt de onverklaarbare naam ‘de Drommedaris’. Al sinds 1540 waakt de Drommedaris aan de Paktuinen over Enkhuizen, haar haven en de Zuiderzee.

Lange tijd diende het pand als een gevangenis en opslagruimte. Dat verklaart de kleine raampjes, die we ook al bij de Stadsgevangenis zagen. Later werd het gebouw het eerste telegraaf- en postkantoor van de stad. Sinds 1959 is de Drommedaris onder de naam ‘De Drom’ in gebruik als cultureel centrum, en dat is het nog altijd. Je kunt er terecht voor muziek, theater, film en meer. Lees hier het volledige verhaal van de Drommedaris.

De Drommedaris waakt over Enkhuizen. Foto: schuetz-mediendesign, via Pixabay.

Brouwerij De Werf

We slaan de Paktuinen in, een gebied dat vroeger vol stond met scheepswerven. Op nummer 6 bevindt zich het grote zwarte pand van Brouwerij de Werf. Bierbrouwen hoort van oudsher bij Enkhuizen. Ooit kende de stad meer dan 25 brouwerijen. In deze tijd was Enkhuizen een van de grootste steden van Holland.

In een voormalige scheepswerf houdt Brouwerij De Werf sinds 2018 de historie van het bierbrouwen hoog. Het is een brouwerij, proeflokaal en evenementenlocatie ineen, mét een tuinterras aan de haven. De combinatie van de industriële omgeving en de warme inrichting maakt het tot een voorbeeld van herbestemming en een verrijking voor de stad. Lees hier het volledige verhaal van Brouwerij de Werf.

Brouwerij de Werf te Enkhuizen. Foto: MOOI Noord-Holland.

Vanaf de Paktuinen wandelen we binnen een paar minuten door de Spoorstraat en de Havenweg terug naar het treinstation van Enkhuizen, waar we onze wandeling begonnen. Op huis aan, met verse herinneringen aan een voorbije tijd van drukke havens, volle pakhuizen en zilte vergezichten. En met die gedachte nemen we afscheid van de meest monumentale stad van West-Friesland.

Samenstelling: Sarah Remmerts de Vries, 2019.

Publicatiedatum: 15/03/2021

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.