2 min

Zowel Arbeiderspaleis Het Schip (1919) als Zonnestraal (1928) zijn tot stand gekomen door een sociale bevlogenheid en een vooruitgangsgeloof dat zijn weerga niet kent. De verschijningsvorm – de architectuur – lijkt heel verschillend. Toch stralen beide gebouwen dezelfde idealen uit.

Net als bij Het Schip kwam het initiatief voor Zonnestraal uit de arbeidersbeweging. De Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond zocht oplossingen voor de slechte werkomstandigheden en de wijdverbreide tuberculose-epidemie. Daarmee was de bond met dezelfde missie bezig als de woningbouwcoöperaties: het verbeteren van de positie van de arbeider. Jan van Zutphen, de drijvende kracht achter Zonnestraal, zorgde ervoor dat het sanatorium bekostigd werd door de verkoop van koperen stelen en zuiver diamantstof; afvalproducten van het diamantbewerkingsproces.

Sanatorium Zonnestraal op de heide. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Schip op de heide

De woningbouwcoöperaties vonden hun heil in de Amsterdamse Schoolstijl waar de nadruk lag op het beslotene, het veilige eigen huis waar het gezin woonde. Met het vele glas en de blauwe stalen kozijnen werd Zonnestraal een bouwwerk met een tegenovergestelde architectonische benadering. De stijl van het Nieuwe Bouwen haalde de gezonde, natuurlijke omgeving juist naar binnen. ‘Schip op de heide’ was de bijnaam van Zonnestraal omdat het van een afstandje leek alsof er een schip over
de heide voer.

In Arbeiderspaleis Het Schip stond de verbetering van de woonomstandigheden van de arbeider centraal. In het Museum is nu ook aandacht voor de werkomstandigheden. De tentoonstelling geeft de bezoeker inzicht in het sociale verhaal achter Sanatorium Zonnestraal: naast het te gelde maken van afvalproducten was er ook een actief sociaal en politiek netwerk dat dit alles mogelijk maakte. Ook zijn er bijzondere objecten te bekijken zoals een buste van Jan van Zutphen, van beeldhouwer Gerrit van der Veen en zelfs een door Berlage ontworpen vaandel van de diamantbewerkersbond.

Daarnaast geeft de tentoonstelling een beeld van het verblijf in het sanatorium waar men ook werkplaatsen had om bijvoorbeeld meubels en speelgoed te maken.

Een aankondiging voor de tentoonstelling hangt bij de ingang van sanatorium Zonnestraal. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

De tentoonstelling ‘Zonnestraal, Schip op de heide’ is van 9 mei 2019 tot 12 januari 2020 in Museum Het Schip te zien. Tijdens de tentoonstelling organiseert Museum Het Schip verschillende activiteiten, zoals bus- en fietsexcursies door Hilversum, een lezingenreeks onder de naam ‘De curator vertelt’ en een educatieprogramma. Voor extra informatie over deze activiteiten zie www.hetschip.nl.

Tekst: Museum Het Schip

Publicatiedatum: 07/05/2019