3 min

Emilie Gordenker (directeur Van Gogh Museum): ‘Als kenniscentrum van het werk van Vincent van Gogh en zijn tijdgenoten zijn we heel blij met deze ontdekking, waarmee we opnieuw recht doen aan ons specialisme. Het is vrij zeldzaam dat een nieuw werk aan Van Gogh wordt toegeschreven. We zijn trots dat we deze vroege tekening en het verhaal erover met de bezoekers van ons museum kunnen delen.’

Studie voor ‘Worn out’ is een voorstudie voor de tekening Worn out uit 1882: een van de krachtigste figuurtekeningen uit Van Goghs Haagse periode. In brieven aan zijn broer Theo en zijn vriend Anthon van Rappard beschreef Van Gogh uitvoerig hoe deze tekening tot stand kwam. Dankzij de ontdekking van de niet minder indrukwekkende Studie krijgen we nu een bijzonder kijkje in dat werkproces.

Aandacht voor sociaal zwakkeren

Studie voor ‘Worn out’ toont een man die uitgeput met zijn hoofd in zijn handen op een eenvoudige stoel zit. Het model op de tekening komt vaker voor in Van Goghs oeuvre; hij tekende deze kale oude man meer dan veertig keer. Met dergelijke tekeningen toonde Van Gogh niet alleen zijn sympathie met, maar vroeg hij ook aandacht voor de sociaal zwakkeren in de samenleving, die wat hem betreft niet onderdeden voor de brave burgerij.

Vincent van Gogh, ‘Studie ‘Worn out’’, rond 24 november 1882. Timmermans potlood op aquarel papier, 48.8 x approx. 30 cm. (Privécollectie).

Expressieve tekentrant

De eigenaar van het werk, die anoniem wenst te blijven, heeft het Van Gogh Museum gevraagd te onderzoeken of de tekening daadwerkelijk gemaakt is door Van Gogh.

Teio Meedendorp (senior onderzoeker Van Gogh Museum): ‘Stilistisch gezien past het moeiteloos tussen de vele figuurstudies die we van Van Gogh uit zijn Haagse tijd kennen en de link met Worn out is evident. Van Gogh begon met het aanbrengen van een raster op het papier, hetgeen duidt op het gebruik van een perspectiefraam. Dat deed hij om een figuur snel in juiste proporties op hoofdlijnen weer te geven. De verdere uitwerking is gedaan in een voor hem karakteristieke expressieve tekentrant: niet verfijnd, maar met energieke krassen en halen, het aanzetten van contouren, op zoek naar een kernachtige voorstelling met aandacht voor licht-donkereffecten.’

Meedendorp: ‘Ook qua materiaalgebruik kom je alles tegen wat je in een Van Gogh-tekening uit deze periode mag verwachten: dik timmermanspotlood als medium, grof aquarelpapier als drager, het naderhand fixeren met een mengsel van water en melk. De achterzijde van de tekening heeft op de hoekjes beschadigingen, die in verband kunnen worden gebracht met de gebruikelijke manier waarop Van Gogh een vel papier op zijn tekenplank bevestigde, namelijk met propjes stijfsel.’

Beeld: Van Gogh Museum

Te zien in het Van Gogh Museum

Studie voor ‘Worn out’ hangt vanaf 17 september in het Van Gogh Museum, op de eerste verdieping van de vaste collectiepresentatie, tot 2 januari 2022. De tekening is hier te zien in de context van andere werken van Van Gogh uit dezelfde tijd, waaronder de tekening Worn out (alle uit de collectie van het Van Gogh Museum).

Meedendorp: ‘Door Studie voor ‘Worn out’ in de context van deze andere werken te tonen, krijgen we een bijzonder kijkje in Van Goghs werkproces. Daarnaast is de studie een zeer fraaie, krachtige tekening, die ook goed op zichzelf kan staan.’

Van Gogh Worldwide

Op het digitale platform Van Gogh Worldwide is het nooit eerder vertoond werk van Vincent van Gogh te vinden. De tot op heden onbekende tekening, getiteld Studie voor ‘Worn Out’, werd nooit eerder geëxposeerd of beschreven in publicaties. Ook ontbreekt de tekening in het overzichtswerk van De la Faille uit 1970 (een veel geraadpleegde bron voor Van Gogh-onderzoekers en leidraad voor het oeuvre). Toen de eigenaar door Van Gogh Worldwide benaderd werd, stemde hij ermee in om de tekening toe te voegen. Op de website vormt Studie voor ‘Worn Out’ een mooi ensemble met de andere kunstwerken die Van Gogh maakte van de zittende oude man die zijn hoofd in zijn handen verbergt.

Bronnen: Van Gogh Museum en RKD

Publicatiedatum: 21/09/2021