2 min

Tussen 1819 en 1824 werd tussen Buiksloot en Den Helder het “Groot Noord-Hollandsch Kanaal” aangelegd. Dat zo’n lang kanaal in relatief korte tijd aangelegd kon worden, had te maken met de enorme hoeveelheid mankracht die ingezet werd. Duizenden mannen werkten met schoppen, baggerbeugels, kruiwagens en paarden, onder vaak erbarmelijke omstandigheden, aan dit enorme project.

Maar dat het zo snel ging, had ook te maken met het feit dat men zich voor grote trajecten kon beperken tot het uitdiepen en verbreden van al bestaande waterwegen, zoals de ringvaarten van de droogmakerijen en de vaarten die in de tweede helft van de zeventiende eeuw in Waterland gegraven waren.

In 1660 waren de steden Amsterdam, Hoorn, Edam, Monnickendam en Purmerend een samenwerkingsverband aangegaan om het openbaar vervoer tussen hun steden te verbeteren. “Ten dienste van de reizende man” legden zij een netwerk van vaarten en jaagwegen aan, waarop een trekschuitendienst operationeel gemaakt werd. Het was een uniek project, door de grootschaligheid én door de kosten.

Gezicht op de Jaagweg in Ilpendam met trekschuit en paard. Tekening door A. Zeeman in C. Bruin, Noordhollandsche Arcadia, 1732. Waterlands Archief, fotonummer WAT001020828

In zijn lezing belicht John Dehé het vijfstedenproject en de wereld van schippers, paarden en trekschuiten. Bijna twee eeuwen lang hebben zij het oudste openbaar vervoer in Waterland verzorgd, tot ze moesten wijken voor nieuwe vervoermiddelen als stoomtrein en stoomboot.

John Dehé was docent Nederlands. Hij publiceerde diverse boeken en artikelen over onder andere het vervoer in de regio Waterland-Zaanstreek. Hij promoveerde in 2005 op een onderzoek naar het oudste (openbaar) vervoer in Waterland: Een slaafsch en ongezond bedrijf. De geschiedenis van het openbaar vervoer in Waterland, 1630-1880.

De lezing organiseert het Waterlands Archief in het kader van het 200-jarig jubileum van het Noord-Hollandsch kanaal dit jaar en de viering van Open Monumentendag in het weekend van 14 en 15 september. Het onderwerp van de lezing ‘Op reis met de trekschuit’ sluit goed aan bij het thema van Open Monumentendag dit jaar: ‘Routes, netwerken & verbindingen onderweg’.

Bron: Waterlands Archief