Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Kosmos

14-02-2025 - 29-06-2025

In Kosmos gaat hedendaagse kunst in dialoog met wetenschap uit de 18de en 19de eeuw op een manier zoals je dat nooit eerder bij Teylers Museum zag. In de historische zalen komen oud en nieuw, en kunst en wetenschap samen. Kosmos laat zien dat verbeeldingskracht een onmisbaar ingrediënt is voor kunstenaars én wetenschappers om het universum beter te kunnen begrijpen.

De mens heeft altijd met de sterren geleefd. Eeuwenlang vormden ze een kompas om op te varen en een bron voor zingeving. Maar onze relatie met de sterrenhemel is aan het veranderen. Door lichtvervuiling ziet 99% van de mensen in Europa met het blote oog steeds minder sterren. Daar staat tegenover dat telescopen steeds dieper in het heelal kijken en dat ruimtevaart een steeds grotere invloed op ons leven uitoefent. Welke gevolgen heeft dit?

In Kosmos gaat hedendaagse kunst in dialoog met wetenschap uit de 18de en 19de eeuw op een manier zoals je dat nooit eerder bij Teylers Museum zag. In de historische zalen komen oud en nieuw, en kunst en wetenschap samen. Kosmos laat zien dat verbeeldingskracht een onmisbaar ingrediënt is voor kunstenaars én wetenschappers om het universum beter te kunnen begrijpen.

Astronaut

Zo zweeft er tijdens Kosmos een grote satelliet van Trevor Paglen in de Ovale Zaal. Het werk vraagt aandacht voor de enorme hoeveelheid satellieten die tegenwoordig rond de aarde te vinden is. Als je naar de spiegelende bol kijkt, zie je jezelf in de oudste museumzaal van Nederland, ooit gebouwd om de kennis van de aarde en het heelal te tonen. De kleurrijke Refugee Astronaut van Yinka Shonibare CBE heeft zijn onleefbaar geworden thuisplaneet moeten verlaten en dwaalt door het zonnestelsel. In Teylers is hij omringd met de versteende resten van uitgestorven planten en dieren. Katie Paterson herinnert je eraan dat we allemaal bestaan uit sterrenstof en Saskia Noor van Imhoff maakt een nieuw kunstwerk voor Teylers dat je bewust maakt van wat je niet meer ziet als het almaar lichter wordt. Vincent Verhoef relativeert grote gebeurtenissen op aarde met zijn schilderijen van de stand van de sterren op het moment van die grote gebeurtenissen.

Etienne Trouvelot (1827-1895), Chromolithografie uit The Trouvelot Astronomical Drawings Manual (1882). Collectie Teylers Museum

Astronomie

Naast werken van deze hedendaagse kunstenaars zijn ook planetaria, telescopen en etsen uit de 18de- en 19de-eeuwse wetenschappelijke collectie van Teylers Museum te zien, waaronder een grote spiegeltelescoop gemaakt door William Herschel (1738-1822). Met dit type ontdekte hij in 1781 Uranus. Curator Rieke Vos: ‘William Herschel was een bijzondere man. Zijn ontdekking maakte hem een wereldberoemd astronoom, maar tot die tijd verdiende hij zijn geld als musicus. In brieven beschrijft hij hoe hij de sterren las als een muziekstuk, op zoek naar de melodie in plaats van naar losse noten. Dat is hoe hij Uranus ontdekte. Een inspirerend voorbeeld van hoe kunst en verbeeldingskracht van doorslaggevend belang zijn om tot nieuwe ontdekkingen en inzichten te komen.

Marjolijn van Heemstra in de Sterrenwacht van Teylers Museum. Fotografie: Franck Doho

De tentoonstelling is geïnspireerd door het boek In lichtjaren heeft niemand haast van schrijver en theatermaker Marjolijn van Heemstra, artist in residence bij de tentoonstelling. Zij houdt zich al jaren bezig met de relatie tussen mens en kosmos en de invloed van lichtvervuiling daarop. ‘Sterren hebben de mens duizenden jaren gegidst. Een blik op de sterren vertelt je waar je bent op aarde. Ik denk dat dit een fundamenteel menselijke ervaring is.’ Rieke Vos: ‘De sterrenhemel is niet alleen prachtig om te zien, vrijwel iedereen is erdoor geïntrigeerd. Het is een bron voor grote vragen, voor zingeving en voor wetenschap. Het tilt je als het ware even op uit je dagelijkse leven. Hoe kan onze relatie met de sterren worden hersteld? Daarover gaat de tentoonstelling.’

Kijk voor meer informatie op de website van Teylers Museum.

Lezing: Thuis in de Kosmos?

Ooit was de kosmos een knus huis om in te wonen, niet al te groot én speciaal voor de mens gemaakt. Echter, met groeiende inzichten in de kosmos, werd dat huis ineens wel héél groot, een plek om in te verdwalen en je verloren te voelen. Sindsdien is de vraag steeds of en hoe wij thuis kunnen zijn in het heelal. Het grote mysterie van onze tijd is de vraag waar het leven op aarde vandaan komt en of wij de enige zelfbewuste vorm van leven zijn. Zijn we toevallig bijproduct van kosmische evolutie of zijn we bedoeld? En als dat laatste het geval is, door wie dan? Natuurwetenschap raakt hier aan zingevingsvragen die ook door theologen en filosofen worden gesteld.

Teade Smedes gaat in deze lezing bij de tentoonstelling Kosmos in op vragen als: stel dat het leven op aarde te verklaren is op basis van de werking van de natuurwetten, zegt dat dan iets over het doel en de zin van ons bestaan? En wat zou het vinden van (zelfbewust) buitenaards leven betekenen voor onze relatie met de kosmos?

Praktische informatie

  • Datum: 13.04.2025
  • Tijd: 14:00 – 15:00
  • Locatie: Deze lezing wordt gegeven in de Gehoorzaal in Teylers Museum door Taede Smedes, godsdienstfilosoof en theoloog, journalist en musicus. Adviesleeftijd is 12 jaar en ouder.
  • Kosten: voor deelname koop je een speciaal ticket van 5,00 euro per persoon, exclusief museumentree. Kijk hier voor meer informatie.

Bron: Teylers Museum

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.