3 min

Voor overlevenden en de nabestaanden van vermoorde Joden volgde na de Holocaust de zoektocht naar verloren bezittingen. En een wrange strijd om deze — net als hun afgenomen waardigheid — te herwinnen.

In Beroofd ziet de bezoeker kunst en kindertekeningen, foto’s, Joodse rituele voorwerpen en boeken. Egodocumenten en interviews brengt de onderliggende emotie aan het licht: de pijn die tot op de dag van vandaag doorwerkt bij de overlevenden en hun nabestaanden.

Het beeld van de tentoonstelling is de prent ‘Zelfportret’ van de belangrijke Nederlandse graficus en leermeester van M.C. Escher, Samuel Jessurun de Mesquita (1868-1944). Nadat hij was gedeporteerd, werden zijn huis en atelier door de Duitse bezetter geplunderd. Ook zijn verhaal zit in de expositie. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.

Taaie bureaucratie

De tentoonstelling vertelt ook het verhaal van Dési Goudstikker-Halban (1912-1996). Haar man, kunsthandelaar Jacques Goudstikker, overleed in 1940 tijdens hun vlucht naar Engeland.

Na de oorlog voerde zij een jarenlange strijd tegen de Nederlandse overheid om zijn kunstverzameling terug te krijgen. Goudstikkers bloeiende kunsthandel was tijdens de bezetting volledig onttakeld door de nazi’s.

Dési Goudstikker kwam te staan tegenover een halsstarrige Nederlandse regering en de taaie, ambtelijke bureaucratie van verschillende organisaties waarmee zij te maken kreeg. Ondanks een jarenlang proces ging zij uiteindelijk moegestreden akkoord met een schikking.

Dési Goudstikker-von Halban, plaats onbekend, 30 juli 1946. Foto door Theo van Haren Noman (Anefo), Den Haag, Nationaal Archief, fotocollectie Anefo.

1000 voorwerpen

In het Joods museum is het verhaal van uitgever Leo Isaac Lessmann te zien. Lessmann was een gepassioneerd verzamelaar van Joodse rituele voorwerpen. Hij bezat zo’n 1000 rituele voorwerpen, die hem erg dierbaar zijn omdat ze voor hem de Joodse spirituele waarden en tradities vertegenwoordigen en doorgeven.

Voor de oorlog weet hij zijn collectie naar Amsterdam te sturen en zelf naar Palestina te vluchten. In Amsterdam wordt het grootste deel van zijn collectie door de nazi’s geroofd.

Na de oorlog moet Lessmann hemel een aarde bewegen om van de Duitse staat financiële compensatie te krijgen voor het verlies van zijn collectie. Hij ontvangt uiteindelijk de helft van de totale waarde. De voorwerpen zelf zijn nog altijd niet teruggevonden.

Leo Isaac Lessmann met zijn vrouw in Israël. Beeld via Joods Museum.

In de tentoonstelling staan we uitgebreid stil bij deze en andere verhalen. In het Joods Museum gaat de tentoonstelling over het verlies van boeken en rituele voorwerpen. In het Nationaal Holocaustmuseum, staat kunst centraal.

Beroofd is tot en met 27 oktober 2024 te zien in het Joods Museum en het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam in samenwerking met het Rijksmuseum. Kijk voor meer informatie op de website van het Joods Cultureel Kwartier.

Beeld via Joods Cultureel Kwartier.

Beroofd: Curator’s tour

Wil je een dieper inzicht krijgen in de selectie van de geroofde Joodse voorwerpen en de totstandkoming van de tentoonstelling Beroofd? Kom dan naar de rondleiding van onze conservator Julie-Marthe Cohen! Ze vertelt over het verlies van boeken en rituele voorwerpen en wat voor invloed het heeft op de overlevenden en de nabestaanden. Tijdens de rondleiding krijg je dieper inzicht in de selectie van de geroofde Joodse voorwerpen, de persoonlijke verhalen en de totstandkoming van de tentoonstelling.

Praktische informatie

• Taal: Nederlands
• Locatie: Joods Museum
• Woensdag 4 september en 18 september 14.00 – 15.00 uur
• Toegang: ticket + € 5,00